Katma Değer Vergisi Yasası’nın 30/c maddesi uyarınca “Deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanlığı’nın yangın sebebiyle mücbir sebep ilan ettiği yerlerdeki yangın sonucu zayi olanlar hariç olmak üzere, zayi olan mallara ait Katma Değer Vergisi” mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan Katma Değer Vergisi’nden indirim konusu yapılamamaktadır.
Katma Değer Vergisi uygulamasında alış belgelerinde gösterilen verginin indirilmesi, bu malların satışı sırasında mala eklenen değerin vergilendirileceği düşüncesine dayanmaktadır. Bu bağlamda (1) Seri No’lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği’nde de belirtildiği üzere zayi olan mallar için satış ve dolayısıyla yaratılan bir Katma Değer Vergisi olmayacağından, bu mallara ilişkin alış vesikalarında gösterilen verginin indirilmesinin, zayi olan mallar üzerindeki vergi yükünü tamamen kaldıracağı, bu nedenle yasanın 30/c maddesi uyarınca, zayi olan malların alış vesikalarında gösterilen Katma Değer Vergisi’nin mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan Katma Değer Vergisi’nden indirilmemesi gerekmektedir.
Diğer yandan Katma Değer Vergisi Yasası’nın 30’uncu maddesinin (c) bendinde, deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanlığı’nın yangın nedeniyle mücbir sebep ilan ettiği yerlerdeki yangın sonucu zayi olan mallar için yüklenilen vergilerin indirimine olanak tanınmış bulunmaktadır.
Örneğin; sel felaketi nedeniyle bir şirketin deposunda yer alan malların zayi olması veya Maliye Bakanlığı tarafından yangın sebebiyle mücbir sebep ilan edilen yerde bulunması koşuluyla, yangın nedeniyle malların kullanılamaz duruma gelmesi halinde bu mallara ilişkin yüklenilen vergiler indirim konusu yapılabilmektedir.
Buna karşılık Maliye Bakanlığı tarafından yangın sebebiyle mücbir sebep ilan edilmediği sürece, yangın sonucu zayi olan mallar nedeniyle yüklenilen Katma Değer Vergisi’nin indirim konusu yapılması mümkün değildir. Özellikle kendi ihmali nedeniyle iş yerinde yangın çıkması sonucu zayi olan malların indirim konusu yapılması kesinlikle söz konusu olamamaktadır.
Örneğin, ithal edilen malların depolandığı antrepolarda çıkan yangın sonrasında Maliye Bakanlığı tarafından mücbir sebep ilan edilmediği takdirde, zayi olan malların ithalinde ödenen Katma Değer Vergisi’nin indirim konusu yapılması hukuken mümkün görülmemektedir.
Ayrıca daha önce yayımlanan 113 seri numaralı Katma Değer Vergisi Genel Tebliği’nin (E) bölümünde, kullanım süresi geçen veya kullanılamayacak hale gelen malların zayi olan mal olarak değerlendirileceği, Katma Değer Vergisi Yasası’nın 30/c maddesine göre mükellefleri tarafından bu malların ediniminde yüklenilen Katma Değer Vergisi’nin indirim konusu yapılamayacağı idarece duyurulmuştur.
Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayımlanan 60 numaralı sirkülerde de vurgulandığı üzere;
*İmalatta kullanılmak için alınan ancak imalata girmeden eskime, bozulma, çürüme, çatlama ve benzeri nedenlerle kullanılamaz hale gelen ve bu nedenle imalatta veya ambalajlamada kullanılabilme vasfını yitiren hammadde ve malzeme ile ambalaj maddeleri,
*Son kullanma tarihinin geçmesi, çeşitli kimyasallar içerdiğinin tespit edilmesi gibi nedenlerle yasal olarak tekrar satılması mümkün olmayan ve imha edilen bisküvi, çikolata, konserve gibi gıda ürünleri,
*Sağlık Bakanlığı tarafından kullanımının yasaklanması nedeniyle imha edilen ilaçlar ile kullanım süresi içinde formül hatası bulunan, miadının dolması veya hasar görmesi nedeniyle kullanılamaz hale gelmiş, üretimden kalkmış, insan sağlığını tehdit eden ilaçlar,
*Hatalı dikim, renk farklılığı, leke ve benzeri nedenlerle ya da şirket politikası gereği satışı mümkün olmadığından imha edilen mallar,
*Kullanım ömrünü tamamladığı için imha edilen araç lastikleri için yüklenilen Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılamayacaktır.
Malın tamamen yok olmaması, ancak değerinde önemli derecede düşüklük meydana gelmesi halinde malın zayi olması hükümleri geçerli olmayacaktır. Bu durumda malların zayi olması değil, düşük bedelle veya zararına satışı söz konusu olacağından, bu malların iktisabı dolayısıyla yüklenilen Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılabilecektir.
Uygulamada yaşanan en önemli sorunlardan ve duraksama konularından birisi de fire ile ilgili değerlendirmedir. Fire, bir malın imalat sürecinde arzına kadar kendi doğal akışı içinde uğradığı fiziksel kayıp olarak tanımlandığından, imalat sırasında veya sonrasında meydana gelen firelerin zayi olan mal kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir. Bu durumda daha önce indirim konusu yapılan Katma Değer Vergisi’nin düzeltilmesine gerek yoktur. Ancak, yasal düzenleme ile veya ilgili mesleki kuruluşlar tarafından belirlenen fire miktarını aşan kayıplara ilişkin giderlerin, Gelir ve Kurumlar Vergisi Yasalarına göre kazancın tespitinde indiriminin kabul edilmemesi halinde, bu giderler dolayısıyla yüklenilen Katma Değer Vergisi’nin de indirim konusu yapılması mümkün değildir.
Veysi SEVİĞ/İTO/19.8.2011