Okurumuz Ahmet Çalışkan, 26 Eylül 1967 doğumlu. 1 Ekim 1987 tarihinde SSK sigortalısı olmuş. Halihazırda 6 bin 300 prim gün sayısına sahip. 25 yıllık sigortalılık süresini de doldurmuş. Emeklilik için sadece yaş koşulu olan 50 yaşını tamamlamayı bekliyor. Bir işyerinde çalışmaya da devam ediyor. Daha yüksek emekli aylığı alabilmek için kalan dört yılının prim planlamasını nasıl yapması gerektiğini soruyor.
ÜÇLÜ KARMA SİSTEM
Okurumuzun sigortalı başlangıcı 2000 yılı öncesine ait olduğundan aylıklarının hesaplanmasında üçlü karma sistem geçerli olacak. Üçlü karma sistem emeklilik mevzuatında yapılan iki büyük sistem değişikliğine göre oluşmuştur. Bu değişikliklerden ilki 8 Eylül 1999 tarih 4447 sayılı Kanun ile gerçekleşmişti. Dolayısıyla emeklilik hesaplamalarındaki üçlü karma sistemin ilk ayağını 2000 yılı öncesi oluşturur. İkinci ayak ise 2000 yılı sonrasına aittir. Emeklilik sistemindeki ikinci büyük değişiklik de 2008 yılında 5510 Sayılı Kanun ile gerçekleşti. Dolayısısıyla hesaplama sisteminde 2000 yılında başlayan ikinci ayak 1 Ekim 2008 tarihine kadar sürmekte. 1 Ekim 2008 sonrasında ise 5510 Sayılı Kanun’un getirdiği sisteme dayanan üçüncü ayak geçerli olmakta.
TOPLAM ÇALIŞMA SÜRESİ
Şimdi bu anlattıklarımızı biraz daha somutlaştıralım. Okurumuz Ahmet Çalışkan’ın 2012 yılı sonun itibariyle halihazırda 6 bin 300 günü var. Bu on yedi buçuk yıllık bir süreye denk geliyor. Doğum ve sigortalı başlangıç tarihinden, okurumuzun sigortalı başlangıcının askerlik öncesinde gerçekleştiğini anlıyoruz. İlk başlangıçtan bu yana askerlik süresi dahil iki buçuk yıl eksikliği mevcut. Bu boşluğun tamamının 2000 yılı öncesine ait olduğunu varsayalım. Buna göre okurumuz 1 Ocak 2000 tarihinden sonra kesintisiz şekilde çalışmış olsun. Bu durumda şu anki 6 bin 300 prim gün sayısının bin 620 günlük kısmı, 2000 yılı öncesine ait olacak. 2000 yılından başlayıp 1 Ekim 2008 tarihine kadar geçen süredeki prim gün sayısı da (kesintisiz çalışmayı varsaydığımızda) 3 bin 150 güne denk gelecektir. 5510 Sayılı Kanun’a denk düşen sigortalılık süresi halen bin 530 gün olup, dört yıl daha kesintisiz çalışma halinde bu üçüncü dönemin gün sayısı 2 bin 970 güne, toplam gün sayısı da 7 bin 740 güne ulaşacak. Okurumuz bu gün sayısıyla emekli olduğunda toplam çalışma süresinin yüzde 20.9’luk kısmı 2000 yılı öncesindeki ilk sistemde; 
yüzde 40.7’lik kısmı 2000 sonrası ikinci sistemde geçmiş olacak. 5510 Sayılı Kanun’a tabi olarak geçen üçüncü dönemin oranı ise yüzde 38.4’e denk gelecek.
AYLIK BAĞLAMA ORANI
Bundan sonra bu üç sistemde aylıkların nasıl hesaplanacağına bakalım. Öncelikle okurumuzun aylık hesabına esas teşkil edecek kazanç göstergesi bulunacak. Bunun için 2000 yılından önceki dönemde prim ödemesi olan yıllardaki kazançlarının toplamları alınıp, prim ödenen yıl sayısına bölünecek.
2000 yılı öncesinde primi ödenen yıl sayısı on yılı aşanlarda bu hesaplama 2000 yılından geriye on yıllık süre için yapılacak.
Bu hesaplama sonucu bulunan kazanç ortalaması önce üst gösterge tablosundaki kazanç tutarlarında kontrol edilecek ve üst gösterge tablosundan okurumuzun gösterge derece ve kademesi belirlenmeye çalışılacak.
Bulunan ortalama kazanç üst gösterge tablosundaki gösterge kazançlarının altında kalıyorsa, bu defa 2000 yılından geriye beş yıllık sürenin kazanç ortalaması alınarak normal gösterge tablosundaki kazançlarla karşılaştırılıp derece ve kademesi bulunacak.
Burada hemen bir ekleme yapalım.
Bizde özellikle 2000 yılı öncesinde bildirimlerin büyük kısmı asgari ücretten yapılıyordu.
Bu nedenle emekli olan sigortalıların büyük kısmında 2000 yılı öncesi kazanç göstergeleri normal gösterge tablosundaki derece ve kademelere uygun düşüyordu.
Okurumuz bize sigorta sicil numarasını vermediği ya da en azından bu döneme ait kazanç tutarlarını bildirmediği için toplumdaki genel uygulamayı da göz önüne alarak kazançlarının asgari ücretten olduğunu ve kazanç ortalamasının da 12 derecenin birinci basamağına denk düştüğünü kabul edelim.
Bu durumda okurumuzun kazanç göstergesi 9 bin 475 olacak.
Bu gösterge tutarı 1 Temmuz 1999 tarihinde geçerli olan memur maaş katsayısı olan 12 bin sayısı ile çarpılarak aylığa esas toplam kazanç tutarı olan 21 bin 475 tutarı bulunur.
Bundan sonra ise aylık bağlama oranı devreye girer.
CELAL KAPAN / YENİ ASIR G/26.03.2013