Vergi Usul Yasası’nın 331’inci maddesi gereği olarak “Vergi kanunları hükümlerine aykırı hareket edenler” sözü edilen yasanın “Ceza Hükümleri” başlığını taşıyan ‘Dördüncü Kitap’ında yer alan vergi cezaları ile cezalandırılmaktadır. (Madde: 331-376 ve uzlaşma ile ilgili hükümler)
Yasal düzenleme gereği vergi cezaları;
* Vergi ziyaı cezaları,
* Usulsüzlük cezaları,
* Diğer cezalar,
Olmak üzere üç gruba ayrılmıştır.
Vergi Ziyaı “mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade” etmektedir.
Şahsi, medeni haller veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar ile veya sair suretlerle verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyai olarak kabul edilmiştir.
Yukarıda belirtilen hallerde verginin sonradan tahakkuk ettirilmesi veya tamamlanması veyahut haksız iadenin geri alınması ceza uygulanmasına mani oluşturmamaktadır.
Vergi Usul Yasası’nın 344’üncü maddesinde hükme bağlandığı üzere yukarıda yer alan “Kaçakçılık Suçları”nın varlığında vergi ziyaı cezası üç kat uygulanmakta olup, söz konusu ceza kaçakçılık fiillerine iştirak edenlere bir kat olarak kesilmektedir.
Usulsüzlük cezaları, vergi yasalarının şekle ve usule ilişkin hükümlerine uygun davranmayanlara fiilin niteliğine ve özelliğine göre belirlenir.
Kaçakçılık ise Vergi Usul Yasası’nın 359’uncu maddesinde sayılmak suretiyle belirlenmiş bulunmaktadır. Kaçakçılık suçlarına uygulanması öngörülen cezalar hürriyeti bağlayıcı niteliktedir. Söz konusu cezalar Vergi Usul Yasası’nın 331’inci maddesinde metin içersinde açıkça yer almamıştır. Başka bir anlatımla Vergi Usul Yasası’nın 331’inci maddesi “Cezalar” başlığını taşımasına karşın bu madde içerisinde kaçakçılık suçları ile ilgili cezalara tanım olarak yer verilmemiştir.
Vergi Usul Yasası’nın 359’uncu maddesine konu kaçakçılık fiilleri ile vergi ziyaı neden olunması bile bu fiilleri işleyenlere söz konusu hürriyeti bağlayıcı cezalar uygulanabilmektedir.
Vergi Usul Yasası’nın konusunu oluşturan filler (suçlar) uygulamada idareye keyfilik, mükelleflere ise telafisi mümkün olmayan maddi-manevi yükümler, yargıya ise kararsızlık getirmiştir.
Vergi Usul Yasası’nın 367’inci maddesi uyarınca yaptıkları inceleme sırasında yasanın 359’uncu maddesinde yazılı suçların işlendiğini tespit eden vergi müfettişleri ve yardımcıları rapor değerlendirme komisyonunun mütalaasıyla doğrudan doğruya ve vergi incelemesine yetkili olan diğer memurlar tarafından ilgili rapor değerlendirme komisyonunun mütaasıyla vergi dairesi başkanlığı veya defterdarlıklar tarafından keyfiyetinden Cumhuriyet Savcılığı’na bildirilmesi zorunludur.
Diğer yandan 359’uncu maddesinde yazılı suçların işlendiğine dair sair suretlerle ıttıla hasıl eden (öğrenen) Cumhuriyet Başsavcılığı hemen ilgili vergi dairesini haberdar ederek inceleme yapılmasını talep etmekle yükümlü kılınmıştır. Bu bağlamda kamu davasının açılması, inceleme neticesinin Cumhuriyet Başsavcılığı’na bildirilmesine talik olunur. Konuya ilişkin ceza mahkemesi kararları, Vergi Usul Yasası’nın dördüncü kitabının ikinci kısmında yazılı vergi cezalarının uygulanacak makam ve mercilerin işlem ve kararlarından etkili olmadığı gibi bu kararlarından etkili olmadığı gibi bu makam ve mercilerce verilecek kararlar da ceza hakimini bağlamamaktadır.
Diğer yandan Vergi Usul Yasası’nın 367. maddesinde yazlı suçlardan dolayı cezaya dolayı hükmedilmesi vergi ziyayı cezası veya usulsüzlük cezalarının ayrıca uygulanmasına engel teşkil etmemektedir.
Vergi usul yasasının 367’nci madde gerek incelemeler sırasında ve gerek Cumhuriyet başsavcılıkları tarafından görevlerini ifa ederken örgenmiş bulundukları “Kaçakçılık suçları’nın faillerinin yargılanmaya tabı tutulmasını ve sonucuna göre failleri hakkında işlem yapılmasını zorunlu hale getirmektedir.
Vergi Usul Yasası’nın uzlaşma ile ilgili Ek birinci maddesinin parantez içi hükmüne göre aynı yasanın 359. maddesinde yazılı fillerle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde tarh edilen vergi ve kesilen ceza ile bu fiillere iştirak edenlere kesilen cezalar uzlaşma kapsamı dışında bırakılmıştır.
Veysi SEVİĞ/ITO/7.10.2011