Ücret gelirlerinin beyanı

Gelir Vergisi Kanunu’nun 95. maddesi kapsamında beyana tabi olan ücret gelirleri;
* Ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı,
* Yabancı elçilik ve konsolosluklarda çalışan ve aynı kanunun 15. maddesinde yer alan istisnadan faydalanamayan memur ve hizmetlilere ödenen ücretler olarak belirlenmiştir.

Bilindiği üzere yabancı ülkelerin Türkiye’de bulunan elçi, maslahatgüzar ve konsolosluklara mensup olan ve o ülkenin uyruğunda bulunan memurları dışında kalan memur ve hizmetlilerin yalnızca bu işlerden dolayı aldıkları ücretler, karşılıklı olarak gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Karşılıklı anlaşmanın uygulanmadığı durumlarda karşılılık esasına uymayan ülkenin Türkiye’deki temsilciliğinde çalışan memurlar bu istisnadan yararlandırılmamaktadır. Böyle bir durumda, ücret sahipleri her yılın sonunda toplam ücretlerini yıllık gelir vergisi beyannamesiyle oturdukları mahallin vergi dairesine bildirmekle yükümlüdürler.

* Gelir Vergisi Kanunu’nun 95/3 maddesi uyarınca ‘Maliye Bakanlığınca yıllık beyanname ile bildirilmesine zaruret görülen ödemeler’de de söz konusu gelirleri elde edenler bu ödemeler için yıllık beyanname vermek zorundadırlar. Ancak bu tür ödemeler yapılırken Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesi kapsamında tevkifata tabi tutulmamaktadır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 86/1-b maddesi gereği; birden fazla işverenden ücret alan ve birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı Gelir Vergisi Kanunu’nun 103. maddesinde yazılı tarifenin ikinci diliminde yer alan tutarı aşmayan mükelleflerin, tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücretleri yıllık beyanname ile beyan edilmeyecek, buna karşılık yıl içerisinde birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamı 2012 yılı için 25 bin TL’yi aşması halinde, ücretlerin tamamı, ilk işverenden alınan ücret de dahil olmak üzere yıllık beyannameye dahil edilecek.

Bir başka anlatımla 2012 yılında ücret geliri elde eden bir kişi eğer iki ayrı yerde çalışıyor ve ikinci işverenden almış olduğu ücret 25 bin TL’yi aşıyorsa ücret gelirlerini birleştirerek 2013 yılının Mart ayı içerisinde gelir vergisi beyannamesi ile beyan etmek zorundadır. Ancak burada ikinci işvereni seçme hakkı ücret gelirini elde edene aittir. Eğer söz konusu kişi birinci işverenden 25 bin TL’nin altında ücret geliri elde etmiş bulunuyorsa bu takdirde ikinci işveren olarak birinci işvereni göstermek suretiyle elde etmiş bulunduğu ücret gelirleri için beyanname vermeyebilecek. Bir başka anlatımla birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin, hangisi olacağı hususu ücretli tarafından serbestçe belirlenecek.

Yıl içerisinde iki ayrı işyerinde çalışmadan anlaşılması gereken bir kişinin yıl içerisinde birden fazla kuruluşta ayrı ayrı çalışması şeklinde olabileceği gibi, yılın belli bir bölümünde bir işyerinde, yine aynı yılın belli bir bölümünde de birinci işyerinden ayrılarak yeni bir işyerinde çalışma şeklinde olabilir.
Burada üzerinde durulması gereken bir başka konu da, 25 bin TL’lik beyan zorunluluğu getiren miktarın ücret ödemelerinden kanuni indirimlerden sonraki kalan kısım mı yoksa vergi matrahı mı olduğu hususudur.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 86/1-b, c maddelerinde yer alan “103. maddede de yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan” tutardan anlaşılması gereken yıllık indirim öncesi (brüt) gelirdir. Bu miktardan beyanname üzerinde indirimler yapıldıktan sonra matraha ulaşılacak.

Kanun koyucu iki ayrı işverenden ücret alınması durumunda birinci işverenin seçim hakkını geliri elde eden kişiye bırakması nedeniyle bir anlamda iki ayrı işverenden alınan ücret gelirinin her ikisinin de 2012 yılı için 25 bin TL’yi aşması halinde yıllık beyannamenin verilmesini kabul etmiş, buna karşılık iki ayrı işverenden alınan ücretin birisinin tutar olarak 2012 yılı için belirlenen tutarın altında kalması halinde, beyana tabi tutulmamasını öngörmüştür. Ancak eğer ikinci işveren yanında bir de üçüncü işveren varsa bu takdirde birinci işverenden elde edilen ücret geliri 25 bin TL’yi, ikinci ve üçüncü işverenden elde edilen ücret gelirlerinin toplamı 25 bin TL’yi aşıyorsa bu takdirde söz konusu ücretli ücret gelirleri için yıllık beyanname vermek zorunda kalacak.

VEYSİ SEVİĞ / İTO G. 16.06.2012