Sosyal Güvenlik Sistemi Üzerine alışagelmişin dışında Öneriler-1

Sosyal Güvenlik Yaşlılık Sigortası açısından önemli olan unsurları mevcut sistemimizde şu şekildedir.

Sigortalılık başlangıç tarihi

Sigortalılık süresi

Emeklilik yaşı

Prim ödeme gün sayısı

Ödenen prim tutarı (kısmen)

Sosyal Güvenlik sistemi kurulduğu yıllarda devamlı olarak prim toplamış ancak uzun süre geri ödemede bulunmamıştır. Geri ödemesiz geçen süre içinde gereken tedbirler alınmamış ve fonlar akılcı şekilde değerlendirilememiştir.

Yaşanan siyasi ve ekonomik olumsuzluklar sistemin daha da bozulmasına katkı sağlamıştır. Akılcı bir fon yönetim sisteminin olmayışı Kurumlarda gelecek öngörüsü içermeyen gelenekleşmiş bir bakış açısına sebep olmuştur.

Günü geldiğinde devasa sosyal güvenlik açığı ile yüzleşmek zorunda kalındığında ise fon yönetimi değil topla dağıt yöntemi benimsenmiştir.

Topla dağıt yöntemi uzun süre devam edememiş ve aradaki fark devlet bütçesinden karşılanır hale gelmiştir.

Toplumda sosyal güvenlik bilincinin oluşturulmasına yönelik gerekli çalışmalar yapılmamıştır. Bu durum kişilerin sosyal güvenlik bilinci üzerinde olumsuz etkiler bırakmış ve bireyler yaşlandıkça sosyal güvenlik sistemi içinde yer almaya başlamışlardır. Bireylerin prim ödeme açısından sergiledikleri bu davranış modeli, sistemin sürdürülebilirliği üzerinde yıkıcı etkiler meydana getirmiştir.

Günün ekonomik ve siyasi koşullarına göre sisteme müdahaleler gerçekleştirilmiş ancak bu müdahaleler sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemini hedeflemiş olsalar ve kısmi iyileşmeler sağlasalar bile sorunun ötelenmesi dışında olumlu katkı sağlamamıştır.

Sorunun kaynağı aslında bakış açısıyla ilgilidir. Akılcı fon yönetimi ve aktüer hesaplamalar ile politikaların belirlenmesi yerine yaş ve prim ödeme sayısı üzerine yoğunlaşılmıştır.

Kişilerin prim ödeme davranış modelleri üzerinde kamuoyu çalışmaları yapılmış olsaydı sürdürülebilir sosyal güvenlik sistemi açısından 50 yaşında da emeklilik mümkün olabilirdi.

Tezimizin doğruluğunu göstermek açısından aşağıda 1954 doğumlu bir sigortalının cari asgari ücret düzeyinden( %20 yaşlılık sigortası priminin) cari faiz oranları üzerinden ödediği primin nemalandırılmasına ilişkin bilgiler verilmiştir.

01.01.1954 doğumlu sigortalı için örnekler:

01.01.1974 tarihinde tescil edilen sigortalının prim ödemelerinin değerlendirilmesi. (31.12.2012 itibariyle)

3600 gün 10 yıl:

01.01.1974 – 01.01.1984 arasında 10 yıl 3600 gün prim ödenmesi hali. Primler 20 ila 30 yaş arasında ödenmiştir.

Toplanan Primler Bileşik Cari Faiz Nemalı Tutarı: 543.137YTL

01.01.2002 – 01.01.2012 tarihleri arasında 10 yıl 3600 gün prim ödenmesi hali. Primler 48 ila 58 yaş arasında ödenmiştir

Toplanan Primler Bileşik Cari Faiz Nemalı Tutarı: 23.303YTL

 

5400 gün 15 yıl:

01.01.1974 – 01.01.1989 arasında 15 yıl 5400 gün prim ödenmesi hali. Primler 20 ila 35 yaş arasında ödenmiştir.

Toplanan Primler Bileşik Cari Faiz Nemalı Tutarı: 733.156YTL

01.01.1997 – 01.01.2012 tarihleri arasında 15 yıl 5400 gün prim ödenmesi hali. Primler 43 ila 58 yaş arasında ödenmiştir

Toplanan Primler Bileşik Cari Faiz Nemalı Tutarı: 46.264YTL

 

7200 gün 20 yıl:

01.01.1974 – 01.01.1994 arasında 20 yıl 7200 gün prim ödenmesi hali. Primler 20 ila 40 yaş arasında ödenmiştir.

Toplanan Primler Bileşik Cari Faiz Nemalı Tutarı: 837.843YTL

01.01.1992 – 01.01.2012 tarihleri arasında 20 yıl 7200 gün prim ödenmesi hali.

Primler 38 ila 58 yaş arasında ödenmiştir

Toplanan Primler Bileşik Cari Faiz Nemalı Tutarı: 114.149YTL

 

 

9000 gün 25 yıl:

01.01.1974 – 01.01.1999 arasında 25 yıl 9000 gün prim ödenmesi hali. Primler 20 ila 45 yaş arasında ödenmiştir.

Toplanan Primler Bileşik Cari Faiz Nemalı Tutarı: 878.886YTL

01.01.1987 – 01.01.2012 tarihleri arasında 25 yıl 9000 gün prim ödenmesi hali. Primler 33 ila 58 yaş arasında ödenmiştir

Toplanan Primler Bileşik Cari Faiz Nemalı Tutarı: 237.607YTL

 

Tablo Halinde gösterim

Prim Ödeme Gün Sayısı	Prim Ödenen Yaş Aralığı	Nemalı Prim Tutarı(YTL)	Prim Ödenen Yaş Aralığı	Nemalı Prim Tutarı(YTL)	Oran
3.600 gün – 10 yıl	20-30 yaş	543.137	48-58 yaş	23.303	23,31
5.400 gün – 15 yıl	20-35 yaş	733.156	43-58 yaş	46.264	15,85
7.200 gün – 20 yıl	20-40 yaş	837.843	38-58 yaş	114.149	7,34
9.000 gün – 25 yıl	20-45 yaş	878.886	33-58 yaş	237.607	3,70

 

Emekli Maaş Ödemeleri İle Prim Gelirlerinin Karşılaştırılması

01.01.2013 tarihi itibari ile 4/a sigortalıları için en düşük aylık miktarı olan 922YTL esas alındığında, sigortalının yatırdığı ve nemalandırılan primler ile yapılabilecek emeklilik aylık ödemelerinin karşılanabilirlik süreleri ise aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

 

Prim Ödeme Gün Sayısı	Prim Ödenen Yaş Aralığı	Nemalı Prim Tutarı	Primin Aylık Ödeme Gücü (Ay)	Prim Ödenen Yaş Aralığı	Nemalı Prim Tutarı	Primin Aylık Ödeme Gücü (Ay)
3.600 gün – 10 yıl	20-30 yaş	543.137	589 (49 yıl)	48-58 yaş	23.303	25 (2 yıl)
5.400 gün – 15 yıl	20-35 yaş	733.156	795 (66 yıl)	43-58 yaş	46.264	50 (4 yıl)
7.200 gün – 20 yıl	20-40 yaş	837.843	909 (75 yıl)	38-58 yaş	114.149	124 (10 yıl)
9.000 gün – 25 yıl	20-45 yaş	878.886	953 (80 yıl)	33-58 yaş	237.607	258 (22 yıl)

 

İlk Tescil ve İsteğe Bağlı Prim Ödeme

Sosyal güvenlik üzerinde yapılan tartışmalar sigortalılık süresi ve emeklilik yaşı üzerine yoğunlaşınca sistemin bir fon biriktirme ve fon yönetme anlayışı üzerine kurulu olduğu gözden kaçmıştır.

Sistem üzerinde yaş ve tescil tarihi konusunda sosyal güvenlik sistemlerinin özü ile çelişecek şekilde tabular oluşturulmuştur. Bu yaklaşımın en güzel örneği “çocuk sigortalılık” üzerine yaşanan tartışmalardır.

Toplumun çocuklarını tescil ettirmek için prim ödemeye razı olması bu alanda karşılanması gereken bir talebinde olduğunun açık bir göstergesidir.

Sosyal güvenlik sistemi esas itibari ile mali sürdürülebilirlik ilkesinin etkisi altındadır. Konuya bu açıdan yaklaşınca bireylerin mümkün olduğu ölçüde erken tarihlerde prim ödeyerek sisteme dahil edilmesi gerekmektedir. Durumu bir örnekle açıklamak gerekirse.

01.01.1974 tarihinde yani sigortalının 20 yaşında olduğu tarihteki asgari ücret tutarı üzerinden (1.200TL veya 1,2YTL) 1 asgari ücret tutarı kadar isteğe bağlı prim ödemesi yapılmış olması halinde 31.12.2012 tarihi itibari ile nemalanan miktar 14.500.000.000TL veya 14.500YTL olacaktır.

AKAY TEKİN

SGK İÇDENETÇİSİ

(C)WWW.isakarakas.com