506 sayılı Kanunda dayanağı bulunmamasına karşın ilk defa (5) Nolu (1) ve ardından yayınlanan (10) Nolu (2) Sigorta Primleri Takip ve Tahsilatı Genel Tebliğleri ile 08.07.1994 tarih ve 16-87 ek sayılı Genelge ve müteakkip diğer genelgelerle birlikte ilişiksizlik belgesi alması gereken işveren ve aracıların, işyeri kayıt ve belgelerini isteğe bağlı olarak 01.06.1989 tarih ve 3568 sayılı Kanun kapsamında bulunan SMMM ve YMM’lere inceletme olanağı tanınmıştır. Serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirlere tanınan bu yetki sadece ilişiksizlik belgesi alınması gereken özel bina inşaatları ile ihale konusu işler ile sınırlı bir yetki olup, zamanla yapılan kanuni düzenlemelerle birlikte günümüzdeki halini almıştır. Bu yazımızda sosyal güvenlik reformu ile birlikte SMMM ve YMM’lerin belirtilen işlerde rapor düzenleme yetkileri irdelenmiştir (3).
SSK UYGULAMASINDA SMMM VE YMM’LERİN ASGARİ İŞÇİLİK RAPORU DÜZENLEME YETKİLERİ
SSK’nın asgari işçilik uygulamalarına bakıldığında yapılan işin konusuna göre; devamlı ve mevsimlik işler ile inşaat ve ihale konusu işler olmak üzere iki temel ayrımına gidilerek asgari işçiliğin usül ve esaslarının belirlendiği görülecektir (4). SMMM ve YMM’lerin devamlı ve mevsimlik işlerde rapor düzenleme yetkileri bulunmamaktadır. Meslek mensuplarının bu yetkileri sadece Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan ilişiksizlik belgesi alınması gereken ve Kurumda müstakilen tescil edilmiş olan ihaleli işler ile özel bina inşaatı işyerleri ile sınırlı bir yetkidir. Ancak bu işlerde de sınırlamalar bulunmaktadır. Buna göre meslek mensuplarının özel bina inşaatı ve ihale konusu iş olmasına karşın aşağıda belirtilen işlerde rapor düzenlenmesi mümkün değildir;
- İnşaat ruhsatnamesi olmayan, ruhsatnamesi olmakla birlikte imar mevzuatına göre ruhsatı hükümsüz olan özel bina inşaatı işyerleri,
- Kurumda tescil edilmemiş bulunan ya da tescilli olmasına rağmen Kuruma, hiç işçilik ve prim belgeleri verilmeyen bina inşaatı işyerleri,
- Henüz ikmal edilmemiş olan bina inşaatı işyerleri,
- Kurumda müstakilen tescil edilmemiş, hariçten işçi çalıştırılmaksızın devamlı işyeri işçileri ile ifa edildiği iddia edilen işverenlere ait özel bina inşaatı ve ihale konusu işler,
- İşçi çalıştırılmaksızın piyasadan hazır halde alınıp satılan mal teslimine ilişkin işler ve
- Kurum Yönetim Kurulunca, belirlenen istihkak ve maliyet tutarlarının sınırları dışında kalan özel bina inşaatı ve ihale konusu işlerdir.
Diğer yandan yukarıda belirtilen işler dışında kalmakla birlikte meslek mensubu;
Muhasebe defter ve belgelerini düzenledikleri işverenin veya aracının veya kendilerinin,
Boşanmış dahi olsa eşinin usul ve furuundan birinin veya (bu derece dahil) üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımlarının ya da bunların yönetici oldukları veya yönetimde görev alarak ortak oldukları,
İşyerleri hakkında da rapor düzenlenmeleri yasaklanmıştır (5).
SOSYAL GÜVENLİK REFORMU İLE BİRLİKTE SMMM VE YMM’LERİN ASGARİ İŞÇİLİK RAPORU DÜZENLEME YETKİLERİ
SMMM ve YMM’lerin asgari işçilik raporu düzenleme yetkileri, sosyal güvenlik reformunun uygulama kanunu olan 5510 sayılı Kanunda yasal dayanağa oturtulmuştur. Belirtilen kanunun “Kurumun denetleme ve kontrol yetkisi” başlıklı 59.maddesinde “… İhaleli işler ile özel bina inşaatı işyerleri işverenlerine, Kuruma prim borçlarının bulunmadığını gösteren ilişiksizlik belgesinin verilmesinde, 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Malî Müşavirlik ve Yeminli Malî Müşavirlik Kanununa göre yetki verilmiş serbest muhasebeci malî müşavirler ile yeminli malî müşavirler tarafından işyeri kayıtlarının incelenmesi sonucunda Kuruma bildirildiği tespit edilen işçilik tutarlarının uygunluğu, Kurumun denetim yetkisi saklı kalmak kaydıyla, esas alınabilir. Usûl ve esasları Kurumca belirlenmiş hesaplama yöntemine uygun olarak serbest muhasebeci malî müşavirler ile yeminli malî müşavirlerce düzenlenen rapor ile Kuruma yeterli işçilik bildirilmediği anlaşılan işyeri ve işverenlerinin, tespit edilen fark işçilik tutarı üzerinden hesaplanacak prim, gecikme cezası ve gecikme zammı tutarını 102 nci maddenin birinci fıkrasının (d) bendi ile (e) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca verilecek idarî para cezaları ile birlikte ödemeleri kaydıyla ilişiksizlik belgesi verilebilir.
Kurumca belirlenen usûl ve esaslara aykırı hareket ederek Kurum zararına sebebiyet verdiği anlaşılan serbest muhasebeci malî müşavirler ile yeminli malî müşavirler tarafından düzenlenen raporlar dikkate alınmaz ve bunların daha sonra düzenleyecekleri raporlar Kurumca işleme konulmaz. Gerçeğe aykırı rapor düzenleyen serbest muhasebeci malî müşavirler ile yeminli malî müşavirler, Kurumun bu nedenle uğradığı zarardan işverenle birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu olup, bunlar hakkında, genel hükümlere göre Kurumun takip hakkı saklıdır. Meslek mensupları, işverenlerin devamlı işyerlerinin sigortalıları ile yaptıkları işler ile Kurumda tescil edilmemiş veya tescil edilmiş olmakla birlikte işçilik bildiriminde bulunulmamış olan yukarıdaki işler hakkında inceleme yapamazlar…” Hükümlerine yer verilerek yapılacak incelmenin usul ve esasları belirlenmiştir. Bu hükümler incelendiğinde 506 sayılı Kanunun 130.maddesine 29.07.2003 tarih ve 4958 sayılı kanunla yapılan düzenlemenin korunduğu görülmektedir. Bu bağlamda 5510 sayılı Kanunun 59. maddesinin yürürlüğe girmesi halinde de mevcut düzenleme devam edecektir.
SONUÇ OLARAK: Sosyal güvenlik reformunun uygulama kanunu olan 5510 sayılı Kanunla SMMM ve YMM’lerin asgari işçilik raporu düzenleme yetkileri konusunda bir yenilik getirilmediği gibi yetki genişletilmesi veya daraltılması da söz konusu değildir.
Mevcut düzenlemede olduğu gibi sadece 3568 sayılı Kanun kapsamında bulunan SMMM ve YMM’lerin asgari işçilik raporu düzenleme yetkileri bulunmaktadır. Bu yetki de Kurumda tescilli ve işçilik bildirimi yapılmış geçici mahiyette (özel sektör için “4” Kamu sektörü için “3” kodlu dosyalarda işlem gören) ihaleli işler ile özel bina inşaatı işyerleri için bahse konu olmaktadır. Konunun işveren boyutu ise yeterli işçilik faturaları bulunup da Kurumca belirlenen işçilik tutarının tutturulması halinde SMMM ve YMM’lere asgari işçilik raporu düzenletme cazip olmaktadır. Yeterli işçilik faturalarının bulunmaması halinde ise SMMM ve YMM’lerce kayıt geçersizliği ve Aylık prim ve hizmet belgesi babında idari para cezasının da önerilmesi zorunlu olduğundan bu yola başvurmak, ünitede yapılacak araştırma yoluyla ilişiksizlik belgesi alınması yolundan daha dezavantajlı olacaktır. Keza araştırma halinde işçilik oranında %25 indirime gidildiği gibi idari para cezasının uygulanması da söz konusu değildir (6).
DİP NOTLAR
Bu yazı ilk olarak www.alomaliye.com’da 26.08.2008 tarihinde yayınlanmıştır.
(1) 02.07.1994 Tarih ve 21978 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.
(2) 30.09.94 Tarih ve 22067 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.
(3) Bu konuda ayrıntılı bilgi için bkz, İsa KARAKAŞ-Ali KARAKAŞ “ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMALARI, İHTİLAFLAR VE ÇÖZÜM YOLLARI” II. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara-2007.
(4) İsa KARAKAŞ, SSK Uygulamasında Asgari İşçilik, Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniv. Ankara-2005, s.46.
(5)İsa KARAKAŞ, “Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Ve Yeminli Mali Müşavirlere Verilen İnceleme Yetkisinin 4958 Sayılı Kanun İle Birlikte Değerlendirilmesi” Yaklaşım, Şubat-2004,Sayı:134.
(6) Bu konuda ayrıntılı bilgi için bkz; İsa KARAKAŞ-Ali KARAKAŞ “ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMALARI, İHTİLAFLAR VE ÇÖZÜM YOLLARI” II. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara-2007.