1. Özürlü teşviğine İlişkin Usul ve Esaslar:
a- Kapsam; 4857 sayılı Kanunun 30. maddesine 5763 sayılı Kanunla getirilen sigorta primi işveren hissesi teşviki; özel sektöre ait işyerlerinde çalıştırılan özürlü sigortalıların, sigorta primine esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hisselerinin, anılan maddede belirtilen oran ve şartlar dahilinde Hazinece karşılanmasını düzenlemektedir.
Anılan maddenin 6. fıkrasına göre, yalnızca özel sektör işverenlerince çalıştırılan özürlü sigortalılardan dolayı sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanılması sözkonusu olup,
kamu işyerlerinde (genel ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile bunlara bağlı işletmeler, sermayesinin yarısından fazlası bunlara ait olan işyerleri ve diğer kamu işyerlerinde) çalıştırılan özürlü sigortalılar için, bahse konu sigorta prim teşvikinden yararlanılması mümkün bulunmamaktadır. Buna göre; mahiyet kodu (1) ve (3) olarak tescil edilen veya resmi nitelikte olduğu halde (2) mahiyet kodu verilen işyerleri kapsama dahil edilmeyecektir. Mahiyet kodu daha önce (1) veya (3) olarak verildiği halde, özel sektör işyeri olduğu iddia edilerek bu Kanunla getirilen teşvikten yararlanmak isteyen işverenlerin durumları üniteler tarafından mevzuat çerçevesinde araştırılacak ve sonucuna göre işlem yapılacaktır.
Yine, anılan maddenin dördüncü fıkrası uyarınca, yer altı ve su altı işlerinde özürlü işçi çalıştırılması yasak olduğundan, sözkonusu faaliyetleri yürüten işyerlerinde fiilen yer altı ve su altı işlerinde çalıştırılanlardan dolayı sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanılması mümkün olamayacaktır.
b. Özürlü Statüsünde Çalıştırılan Sigortalılara İlişkin Yapılacak Başvurunun Şekli ve İstenilecek Belgeler;
4857 sayılı Kanunun 30. maddesinde düzenlenen teşvikten yararlanmak isteyen işverenlerin; Türkiye İş Kurumu İl/Şube Müdürlüklerinden onaylatacakları ve özürlü statüsünde çalıştırdıkları sigortalıların TC kimlik numarasını, ad-soyadını, İş Kurumuna tescil tarihini, kontenjan dahilinde/korumalı işyerinde/kontenjan fazlası olarak/yükümlü olunmadığı halde çalıştırma durumlarını ihtiva eden (Ek-1)’de yer alan belgenin aslını işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüklerine ibraz etmeleri gerekmektedir.
İşyerinde kontenjan fazlası olarak veya yükümlü olunmadığı halde çalıştırılan özürlü sigortalıların, daha sonra kontenjan dahilinde çalıştırılmaya başlanılması durumunda bu değişikliğin yine Türkiye İş Kurumu İl/Şube Müdürlüklerinden onaylatılacak (Ek-1)’de yer alan belge ile belgelenmesi gerekmektedir.
İşverenler, işyerinde çalıştırdıkları özürlü sigortalıların tamamının son durumlarını göstermek üzere Türkiye İş Kurumu İl/Şube Müdürlüklerinden onaylatacakları (Ek-1)’de yer alan belgeyi, her yılın Ocak ayı içinde Kuruma ayrıca ibraz edeceklerdir.
Korumalı işyerlerinde çalıştırılan özürlü işçilerden dolayı teşvikten yararlanmak isteyen işverenler ayrıca, işyerlerinin korumalı işyeri statüsünde olduğuna ilişkin belgenin aslını veya ilgili Türkiye İş Kurumu İl/Şube Müdürlüğünce onaylanmış suretini işyerinin işlem gördüğü Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğüne ibraz edeceklerdir.
4857 sayılı Kanunun 30. maddesi 1/7/2008 tarihi itibariyle değiştirildiğinden anılan maddenin değiştirilmeden önceki 10. fıkrası uyarınca teşvikten faydalanmakta olan işverenlerin de, çalıştırmayı sürdürdükleri özürlü sigortalılarından dolayı yeni düzenlemelere göre sigorta primi işveren hissesi prim teşvikinden yararlanabilmeleri için (Ek-1) belgeyi Kuruma vermeleri gerekmektedir.
2008/Temmuz ayına ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinden başlamak üzere, 4857 sayılı Kanunun 30. maddesi kapsamında Kuruma bildirilecek olan özürlü sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinden önce, (Ek-1) belgelerinin Kuruma verilmesi gerekmektedir. Sözkonusu belgeler Kuruma ibraz edilmediği sürece anılan maddede düzenlenen sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanılması mümkün olamayacaktır.
Örnek 1- Özürlü işçi çalıştırmakla yükümlü olmayan işveren tarafından 18.8.2008 tarihinde işe başlatılan özürlü bir sigortalı için, 4857 sayılı Kanunun 30. maddesi kapsamında sigorta primi işveren hissesi teşvikinden faydalanılmak istenildiği varsayıldığında, 2008/Ağustos ayına ait aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresi içinde Kuruma verilmesinden önce bu sigortalıya ilişkin (Ek-1)’de yer alan belgenin işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğüne ibraz edilmesi halinde, sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanılabilecektir.
Yeraltı ve su altı işleri ile iştigal edilen işyerlerinde, madde kapsamına girecek nitelikte özürlü işçi çalıştırıldığından bahisle 4857 sayılı Kanunun 30. maddesi kapsamındaki sigorta primi işveren hissesi teşvikinden faydalanılmak istenilmesi halinde, bahse konu özürlü sigortalıların fiilen yeraltı ve sualtı işlerinde çalıştırılmadıklarının iş sözleşmesi ile ayrıca belgelenmesi gerekmektedir.
c. Başvuru Üzerine Sosyal Güvenlik İl/ Merkez Müdürlüklerince Yapılacak İşlemler;
4857 sayılı Kanunun 30. maddesinde öngörülen sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanılabilmesi için, özürlü sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinin;
-Aynı il sınırları içinde elli veya daha fazla sigortalı çalıştıran işyeri işverenlerince, kontenjan dahilinde çalıştırdıkları özürlü sigortalılar için 14857 sayılı Kanun türü, kontenjan fazlası olarak çalıştırdıkları özürlü sigortalılar için 54857 sayılı Kanun türü,
– Korumalı işyeri işverenlerince, 14857 sayılı Kanun türü,
– Özürlü sigortalı çalıştırmakla yükümlü olmayan işverenlerce ise, 54857 sayılı Kanun türü,
seçilmek suretiyle, Kurumumuza gönderilmesi gerekmektedir.
Aylık prim ve hizmet belgelerinin 14857 veya 54857 sayılı Kanun türü seçilmek suretiyle Kurumumuza gönderilebilmesi için, işverenlerin, (Ek-1)’de yer alan belge ile birlikte işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğüne müracaat etmeleri gerekmektedir.
Yapılan müracaatlar üzerine, sistem üzerinde gerekli kodlamanın yapılması amacıyla sözkonusu belge, supervizöre intikal ettirilecektir. Supervizör tarafından işveren sistemi ana menüden 9-1-3-10 no.lu seçenekler işaretlenmek suretiyle erişilen “4857/30. MADDE KAPSAMINDA ÖZÜRLÜ SİGORTALI ÇALIŞTIRAN İŞYERLERİ GİRİŞ” menüsü vasıtasıyla
İşlem Kodu : _ (E=Ekleme, I=İnceleme, S=Silme)
İşyeri Sicil No: _ ____ 01 __ _______ 006 __ – __
İşyeri Ünvanı :
Hazine Payı : _ (1:Kontenjan dahilinde/Korumalı İşy.Özürlü Sigortalı-%100
2:Zorunluluk Dışı Özürlü Sigortalı-%50)
Başvuruda bulunan işverene ait işyeri sicil numarası sisteme girildikten sonra,
– % 3 oranında özürlü çalıştırmakla yükümlü olan özel sektör işyerleri ile korumalı işyerleri için Hazine Payı bölümüne 1 kodu (“Hazine Payı : 1 Kontenjan dahilinde/Korumalı İşy.Özürlü Sigortalı-%100)”,
– Özürlü sigortalı çalıştırmakla yükümlü olmadığı halde özürlü sigortalı çalıştıran işyerleri için Hazine Payı bölümüne 2 kodu (Hazine Payı : 2 Zorunluluk Dışı Özürlü Sigortalı-%50),
verilecektir.
Sistem üzerinde gerekli kodlama yapıldıktan sonra, başvuru formu işyeri dosyasında muhafaza edilmek üzere Sigorta Primleri Servisine gönderilecektir.
2. Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinin Verilmesi, Hazinece Karşılanacak Olan İşveren Hissesi Sigorta Priminin Hesaplanması ve Primlerin Ödenmesi;
a. Aylık prim ve hizmet belgelerinin verilmesi;
4857 sayılı Kanunun 30. maddesinde öngörülen sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanmak amacıyla yapılan başvurular üzerine 2.3 no.lu bölümde açıklandığı şekilde gerekli kodlama yapıldıktan sonra,
-Aynı il sınırları içinde elli veya daha fazla sigortalı çalıştıran işyeri işverenleri, kontenjan dahilindeki özürlü sigortalılarını 14857 sayılı Kanun türünü seçmek suretiyle sigorta primi işveren hissesi teşvikinden % 100 oranında, kontenjan haricindeki özürlü sigortalılarını 54857 sayılı Kanun türünü seçmek suretiyle sigorta primi işveren hissesi teşvikinden % 50 oranında,
– Korumalı işyeri işverenleri, 14857 sayılı Kanun türünü seçmek suretiyle sigorta primi işveren hissesi teşvikinden % 100 oranında,
– Özürlü sigortalı çalıştırmakla yükümlü olmayan işverenleri ise, 54857 sayılı Kanun türünü seçmek suretiyle sigorta primi işveren hissesi teşvikinden % 50 oranında,
İstifade edeceklerdir.
Örnek-1 Ankara ilinde faaliyet göstermekte olan (B) Limited Şirketinin 6 tanesi özürlü statüsünde olmak üzere toplam 56 sigortalı çalıştırdığı varsayıldığında, sözkonusu işyeri işvereninin çalıştırmakla yükümlü olduğu özürlü sigortalı sayısının 2 olması nedeniyle, aylık prim ve hizmet belgelerinin, özürlü sigortalılardan 2’si için 14857 sayılı Kanun türü, diğer 4 özürlü sigortalı için 54857 sayılı Kanun türü seçilmek suretiyle gönderilmesi gerekmektedir.
Örnek 2- Balıkesir ilinde faaliyet gösteren (D) Anonim Şirketinin 3’ü özürlü statüsünde olmak üzere toplam 17 sigortalı çalıştırdığı varsayıldığında, sözkonusu işverenin, özürlü sigortalı çalıştırma yükümlülüğü bulunmadığından, bahse konu 3 özürlü sigortalıya ilişkin aylık prim ve hizmet belgesini 54857 sayılı Kanunu türünü seçmek suretiyle göndermesi gerekmektedir.
4857 sayılı Kanunun 30. maddesi kapsamındaki sigorta primi işveren hissesi teşvik hükümleri, 1.7.2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş olup, bu kapsamda alınacak ilk aylık prim ve hizmet belgesi 2008/Temmuz ayına ilişkin olacaktır.
Bahse konu sigorta primi işveren hissesinin Hazinece karşılanabilmesi için, işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 506 sayılı Kanun uyarınca vermeleri gereken aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içinde Kuruma vermeleri gerekmektedir. Aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi geçtikten sonra verilmesi halinde, anılan maddede belirtilen işveren hissesi sigorta primi teşvikinden yararlanılamayacaktır.
İşverenlerin, 4857 sayılı Kanunun 30. maddesi kapsamına giren sigortalılara ilişkin düzenledikleri asıl veya ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içinde e-Bildirge ortamında Kurumumuza göndermiş olmalarına karşın, daha sonra aynı dönemlere ilişkin yasal süresi dışında asıl veya ek nitelikte aylık prim ve hizmet belgesi verilmesi veya bu belgelerin Kurumca re’sen düzenlenmesi durumunda, sonradan verilen veya Kurumca re’sen düzenlenen aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı teşvik hükümlerinden yararlanılmasına imkan bulunmamaktadır. Bu durumda sonradan verilen belgelerdeki sigorta primlerinin sigortalı ve işveren hisselerinin tamamının gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte işverenden tahsili cihetine gidilecektir.
3. Hazinece karşılanacak olan işveren hissesi sigorta priminin hesaplanması;
4857 sayılı Kanunun 30. maddesinde, özel sektöre ait;
– Korumalı işyerlerinde çalıştırılan özürlü sigortalılar ile aynı il içinde elli veya daha fazla işçi çalıştırılmasından dolayı yüzde üç oranında kontenjan dahilinde çalıştırılması gereken her bir özürlü sigortalı için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamının,
– Elli veya daha fazla sigortalı çalıştıran işverenlerin kontenjan fazlası olarak çalıştırdıkları özürlü sigortalılar ile yükümlü olmadıkları halde özürlü sigortalı çalıştıran işverenlerin çalıştırdıkları her bir özürlü sigortalı için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin yüzde ellisinin,
Hazinece karşılanması öngörülmüştür.
Buna göre;
– 1.7.2005 tarihli ve 5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 14. maddesine istinaden çıkarılan Korumalı İşyerleri Hakkında Yönetmeliğin 3. maddesinde, normal işgücü piyasasına kazandırılmaları güç olan özürlüler için meslekî rehabilitasyon ve istihdam oluşturmak amacıyla Devlet tarafından teknik ve malî yönden desteklenen ve çalışma ortamının özel olarak düzenlendiği işyeri olarak tanımlanan Korumalı işyerlerinde ve aynı il içinde elli veya daha fazla işçi çalıştırılması nedeniyle çalıştırmakla yükümlü olunan özürlü sigortalılara ilişkin prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamının,
– Yükümlü olmadığı halde veya kontenjan fazlası olarak (yükümlü olunandan fazla) özürlü sigortalı çalıştıran işverenler, çalıştırdıkları özürlü sigortalılara ilişkin prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin yüzde ellisinin,
Hazinece karşılanması suretiyle teşvikten yararlandırılacaktır.
Örnek 1- (C) Kollektif Şti.’nin iş kazası ve meslek hastalığı prim nispetinin (2), çalıştırdığı toplam sigortalı sayısının 100 ve bu sigortalılardan 7 sinin özürlü olduğu ve her bir özürlü sigortalıdan dolayı Kuruma bildirilen SPEK tutarının 800,00 YTL olduğu varsayıldığında,
Teşvik dikkate alınmadan özürlü sigortalı için ödenmesi gereken sigorta prim tutarı;
İşveren Hissesi : 34 (prim nispeti) – 14 (sigortalı hissesi) = % 20
800,00 YTL x 20 / 100 = 160,00 YTL
Sigortalı Hissesi: 800,00 YTL x 14 /100 = + 112,00 YTL
Toplam ödenecek prim: 272,00 YTL
* Kontenjan dahilinde çalıştırılan 3 özürlü sigortalının her biri için,
Hazinece karşılanacak olan tutar; (1.7.2008-31.12.2008 dönemi için SPEK aylık alt sınırı: 638,70 YTL)
SPEK alt sınırı x İşveren Hissesi/100 = Hazinece karşılanacak tutar
638,70 YTL x 20/100 = 127,74 YTL
İşverence ödenecek tutar;
(İşveren Hissesi – Hazinece Karşılanacak Olan Tutar) + Sigortalı Hissesi
(160,00 YTL – 127,74 YTL) + 112,00 YTL = 144,26 YTL olacaktır.
* Kontenjan fazlası olarak çalıştırılan (7 – 3) = 4 özürlü sigortalının her biri için,
Hazinece karşılanacak olan tutar;
SPEK alt sınırı x İşveren Hissesi x % 50 = Hazinece karşılanacak tutar
638,70 YTL x 20 / 100 x 50 / 100 = 63,87 YTL
İşverence ödenecek tutar;
(İşveren Hissesi – Hazinece Karşılanacak Olan Tutar) + Sigortalı Hissesi
(160,00 YTL – 63,87 YTL) + 112,00 YTL = 208,13 YTL olacaktır.
4. Primlerin ödenmesi;
4857 sayılı Kanun türü (14857 ve 54857) seçilmek suretiyle yasal süresi içinde Kuruma verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk etmiş sigorta primlerinin işveren hissesine ait kısmının Hazinece karşılanabilmesi için, aynı aya ilişkin gerek 4857 sayılı Kanun türü seçilerek, gerekse Kanun türü seçilmeksizin düzenlenmiş aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk etmiş sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden kısmı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine isabet eden kısmın tamamının ödenmesi gerekmektedir.
Sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden kısmı ile işveren tarafından ödenmesi gereken (Hazinece karşılanmayan) tutarının, yasal süresi içinde ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde, gerek işveren tarafından ödenmesi gereken kısma, gerekse Hazine tarafından karşılanması gereken kısma isabet eden gecikme cezası ve gecikme zammı, işverenden tahsil edilecektir.
Örnek 1– Kontenjan dahilinde çalıştırılan özürlü sigortalıya ilişkin 2008/Ağustos ayına ait 14857 sayılı Kanun türü seçilmek suretiyle düzenlenmiş ve yasal süresi içinde Kuruma verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgesinden dolayı tahakkuk eden tutarın aşağıda belirtildiği şekilde olduğu ve işveren tarafından ödenmesi gereken tutarın yasal süresi dışında ödenmek istenildiği varsayıldığında,
|
Sigorta primine esas kazanç: |
Hazinece karşılanacak tutar: |
İşveren tarafından ödenmesi gereken tutar: |
|
800,00 YTL |
124,55 YTL |
143,45 YTL |
143,45 YTL borç aslı ile birlikte, ödemenin yapıldığı tarihe kadar 124,55 YTL + 143,45 YTL = 268,00 YTL’ye isabet eden gecikme cezası ve gecikme zammı işveren tarafından ödendiği takdirde, 124,55 YTL tutarındaki sigorta primi Hazinece karşılanacaktır.
Örnek 2- Yukarıda belirtilen örnekteki işveren tarafından ödenmesi gereken 143,45 YTL tutarındaki kısmın 140,00 YTL’sinin yasal süresi içinde ödendiği, kalan kısmının ise yasal süresi dışında ödenmek istenildiği varsayıldığında, bu defa 3,45 YTL borç aslı ile birlikte, ödemenin yapıldığı tarihe kadar 124,55 YTL + 3,45 YTL = 128,00 YTL’ye isabet eden gecikme cezası ve gecikme zammı işveren tarafından ödendiği takdirde, 124,55 YTL tutarındaki sigorta primi Hazinece karşılanacaktır.