Çalışma ve Sosyal Güvenlik Der. AR-Ge ve Proje Geliştirme Başkanı Sayın Mikail GİYİK, sziler için araştırdı ve yazdı: Gelişmiş ülkeler başta olmak üzere ülkelerin hemen hepsinde mesleklerin sınıflandırılmasına yönelik çalışmalar uzun yıllardan beri yapılmaktadır.
Bu çalışmalar sonunda, çalışan nüfusun sektörlere göre dağılımları, işsizlik kayıtları, ücret belirlemeleri için geniş meslek sınıflandırmaları ortaya çıkmıştır.
Ülkemizde de mesleklerin sınıflandırılmasına yönelik gereksinimleri gidermek amacıyla Türkiye İş Kurumu tarafından hazırlanan Türk Meslekler Sözlüğü(TMS), işgücü piyasasında mevcut olan mesleklerin, Uluslararası Standart Meslek Sınıflandırma Sistemi(ISCO)’ne göre sınıflandırıldığı, iş, meslek ve unvanların, tanımlarının, görevlerinin ve uluslararası meslek kodlarının yer aldığı, ülkemizin önemli ve bu alandaki yegâne kaynağıdır.
Uluslararası Çalışma Örgütü(ILO) tarafından oluşturulan Uluslararası Meslek Sınıflandırma Sistemi (International Standart Classification of Occupations- ISCO-08) esas alınarak hazırlanan TMS, mesleklerin 10 ana grupta sınıflandırıldığı referans bir sözlüktür.
Bu anlamda TMS, İŞKUR’un bütün hizmetlerinde kullanılmasının yanısıra aynı zamanda Ulusal Meslekler Sözlüğümüzü ve Ulusal Meslek Sınıflandırma Sistemimizi de oluşturmaktadır. Bu özelliği ile de TMS meslekler ile ilgili her türlü araştırmalarda önemli bir başvuru kaynağıdır.
Sadece İŞKUR’un değil birçok kamu kurum ve kuruluşunun kamusal uygulamalarında yararlanması gereken önemli bir kaynaktır.
TMS’nin kurumsal tarihsel süreci 1966-1980 yılları arasında, İŞKUR iş analiz uzmanları tarafından alanda yapılan yaklaşık 10.000 iş analizine dayanmaktadır. TMS kapsamında yer alacak meslekleri belirlemek amacıyla o günün önemli sanayi bölgelerinde örnek olarak seçilen işyerlerinde, işyerinin teknolojik durumları da esas alınarak iş analizi çalışmaları yapılmaya başlanmış ve bu çalışmalar ihtiyaç durumlarına göre aralıklı olarak 1980 yılına kadar sürdürülmüştür.
1983 yılında “Uluslararası Standart Meslek Sınıflandırma Sistemi” esaslarına göre 10 Ana Grup meslek ve meslek tanımından oluşan TMS’nin, ilk cildini oluşturan, Ana grup “5” te, 81 meslek ve endüstri sektöründeki işçileri kapsayan Ana Grup 7/8/9 da 1334 meslek olmak üzere toplam 1415 meslek kod ve tanımı 173 nolu yayınla hizmete sunulmuştur. Daha sonra Türk Meslekler Sözlüğünün ikinci cildini oluşturan 1998 yılında yayınlanan 190 nolu yayınla Ana grup 0/1,2,3,4,6’ya ait 655 meslek kod ve tanımı yer almıştır.
İŞKUR istihdam hizmetlerinde kullanılan ve 1968 Uluslararası Standart Meslek Sınıflandırma Sistemine göre hazırlanmış olan TMS ile ilgili çalışmalar 1980 yılından sonra 2001 yılına kadar, 20 yıla yakın bir süre, yapılmamıştır.
1983 ve 1998 yıllarında yayımlanan, 173 ve 190 nolu yayınla, Kurum işstihdam hizmetlerinde kullanılan TMS’de yer alan bazı meslekler veya meslek grupları, teknolojik ve sosyal yapının gelişmesi/değişmesi ile bu piyasada icra edilen mesleklerin tanım ve görevlerinin değişmesine, bazı mesleklerin işgücü piyasasından silinmesine, bazı mesleklerin ise işgücü piyasasında oluşumuna neden olmuş ve mevcut TMS, ihtiyaçlara cevap veremez hale gelmiştir.
12 Eylül 1980 ihtilali ile, 1980 yılından 2001 yılına kadar TMS’ye yönelik meslek araştırma çalışmaları kesintiye uğramıştır. Bu süre zarfında istihdam hizmetlerinde Kurum etkinliğinin iyileştirilmesi, kamuoyuna sunulan istatistiki değerlendirme ve sonuçlarındaki sapmaların asgari düzeyde tutularak doğruya en yakın bilgiye ulaşılması/gerçek verilere ulaşılması amacıyla meslek araştırma çalışmalarına yeniden işlerlik kazandırılarak teknolojik gelişmeye paralele bir şekilde meslek tanımlarının yeniden yapılması bir zorunluluk haline gelmiştir.
İşgücü piyasasındaki yenilenen teknolojik yapı, üretim sistemlerinin gelişmesi, mesleki iş bölümü ve uzmanlaşma alanlarındaki değişimler, teknolojik gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan yeni meslekler veya güncelliğini yitiren mesleklerin TMS’ye dahil edilmesi veya ayıklanması ihtiyacına binaen yeniden meslek araştırma çalışmalarına başlanarak TMS’nin güncellenerek günün ihtiyaçlarına cevap verir hale getirilmesi amacıyla TMS’nin ISCO’nun 1968 versiyonundan 1988 versiyonuna adaptasyon çalışması yapılmıştır. Ayrıca Sözlük Meslek Bilgi Yaprağı(MBY) haline dönüştürülerek hemen revize edebilecek hale getirilmiştir.
TMS için milat olan 2001 yılından sonra, ISCO-88’e adaptasyonu sağlanarak TMS’nin genel yapısında yapılan değişiklikler ve MBY haline getirilerek sürekli olarak güncellenebilir duruma getirilebilmesi, TMS’yi sadece İŞKUR tarafından kullanılan bir sözlük olmaktan çıkarmış ve işgücü piyasasındaki meslekler hakkında bilgi sahibi olmak isteyenlere meslekleri tanıtan ve nihayetinde meslekler ile ilgili başvuru kaynağı haline getirilmiştir. Bu zengin içerik ve yenilenen yapısı ile TMS ulusal meslekler sözlüğü olma özelliğini kazanmış ve aynı zamanda ülkemizin ulusal meslek sınıflandırma sistemini de oluşturmuştur.
Teknolojik ve sosyal yapının değişmesi sonucu işgücü piyasasına dahil olan yeni mesleklerin belirlenmesi, bu meslekler ile ilgili meslek araştırmalarının yapılması, meslek araştırmalarından elde edilen veriler ile meslek tanımlarının yapılması, meslek sınıflandırması içerisinde uygun bir uluslararası kodun verilmesine müteakip bu meslek veya meslek gruplarının TMS’de yer almasının sağlanması çalışmalarını içerir.
Türk Meslekler Sözlüğü İŞKUR’un bütün hizmetlerinde kullanılmaktadır. Bunun haricinde gerek Sözlükten gerekse sınıflandırma sisteminden yararlanmak isteyen bütün kurum, kuruluş ve bireyler için güvenilir bir veri kaynağıdır.k Meslekler Sözlüğünün oluşturulması çalışmalarına, işe yerleştirme hizmetlerinin yerine getirilebilmesi için, ülkemiz işgücü piyasasında icra edilen iş/mesleklerin bilinmesi ve tespit edilmesi ihtiyacına binaen başlanmıştır. İşyerlerinde yapılan iş analizleri neticesinde elde edilen veriler uluslararası meslek sınıflandırma rehberi/ISCO-68 sınıflaması esas alınarak meslek tanımları, standart bir kod ve unvan altında toplanmış Türk Meslekler Sözlüğü yayımlanarak kullanılmaya başlanmıştır. Daha Sonraki yıllarda işgücü istatistiklerinin hazırlanmasında da sözlükten yararlanılmaya devam edilmiştir. İşgücü piyasasında İş analizlerinin yapılarak Türk Meslekler Sözlüğünün hazırlanması ile ilgili çalışmalar 1960-1980 yılları arasında sürmüştür. 1980 yılından 2001 yılına kadar TMS ile ilgili herhangi bir çalışma yapılmamıştır. 2000 yılında Sözlüğün İSCO-88‘e adaptasyonu çalışmaları yapılarak yeni revizyona uygun hale getirilmiştir. 88 revizyonu ile birlikte TMS’deki meslek tanımları Meslek Bilgi Yaprağı haline getirilerek standart bir şablona dönüştürülmüştür. Kurum kanunumuzun 3. Maddesi c bendinde ”… İş ve meslek analizleri yapmak, yaptırmak… “ olarak ifade edilen ve buna istinaden hazırlanan Türk Meslekler Sözlüğüyle ilgili çalışmalara 2001 yılında tekrar başlanmış olup işgücü piyasasında yapılan iş analizleri ile sözlüğün içerisindeki iş/meslek sayısı 2070 den 7000’ e yaklaşmıştır.
Özellikle bilişim teknolojisinde meydana gelen gelişmeler doğrultusunda uluslararası Çalışma Örgütü (İLO) tarafından hazırlanan İSCO-88 revize edilerek İSCO-08 geçilmiştir, Bu doğrultuda 2011 yılında Türk Meslekler Sözlüğü İSCO-88 den İSCO-08 adapte edilmiş yeni gruplar ve kodlamalar yapılmıştır.
Uluslararası standartlara uygun olarak hazırlanan TMS, niteliksel olarak Dünyadaki en kapsamlı Sözlüklerden biri olarak kabul edilmektedir. Türk Meslekler Sözlüğü hazırlanırken; öncelikle işgücü piyasasında icra edilen iş/meslekler ile ilgili meslek araştırmaları yapılmaktadır. Yapılan meslek araştırmalarından elde edilen veriler değerlendirilerek, iş ve mesleklere ait standart tanım ve görevleri hazırlanmaktadır. TMS’de yer alan meslekler Uluslararası Meslek Sınıflandırma Sistemi(ISCO) esas alınarak hazırlanmıştır. ISCO’ya uygun olarak mesleklere kod verilerek sisteme girişi sağlanırken gruplandırma ve kodlama yapıldıktan sonra meslek 6’lı kod yapısı ile gösterilmiştir. Türk Meslekler Sözlüğünün dağarcığına her gün yeni meslekler ya ilave edilmektedir ya da güncellenmektedir.
(c)KAYNAK: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Der. AR-Ge ve Proje Geliştirme Başkanı Sayın Mikail GİYİK/ www.isakarakas.com.tr
NOT:SİTEMİZDeki tüm yazılar ve yazılardan dolayı doğacak hukuki sorumluluklar yazarlarına aittir.