Türk Ticaret Kanunu’nun 1530’uncu maddesinin 2’inci fıkrası uyarınca “Ticari işletmeler arasında mal ve hizmet tedariki amacıyla yapılan işlemlerde alacaklı kanundan veya sözleşmeden doğan tedarik borcunu yerine getirmiş olmasına rağmen borçlu gecikmeden sorumlu tutulamayacağı haller hariç, sözleşmede öngörülmüş bulunan tarihte veya belirtilen ödeme süresinde ödemezse, ihtara gerek olmaksızın temerrüde düşer.“
Bu bağlamda da “Mütemerrit borçlunun alacaklısı sözleşmede öngörülen tarihten ya da ödeme süresinin sonunu takip eden günden itibaren şart edilmemiş olsa bile faize hak kazanır.” (Türk Ticaret Kanunu Md. 1530, f.3)
Diğer yandan sözleşmede ödeme günü veya süresi belirtilmemişse veya belirtilen süre Türk Ticaret Kanunu’nun 1530’uncu maddesinin 5’inci fıkrasına aykırı ise borçlu aşağıda belirtilen sürelerin sonunda ihtara gerek kalmaksızın mütemerrit sayılır ve alacaklı faize hak kazanır.
* Faturanın veya eşdeğer ödeme talebinin borçlu tarafından alınmasını takip eden 30 günlük sürenin sonunda,
* Faturanın veya eşdeğer ödeme talebinin alınma tarihi belirsizse mal veya hizmetin teslim alınmasını takip eden 30 günlük sürenin sonunda,
* Borçlu faturayı veya eşdeğer ödeme talebini mal veya ödeme talebini mal veya hizmetin tesliminden önce almışsa mal veya hizmetin teslim tarihini takip eden 30 günlük sürenin sonunda,
* Kanunda veya sözleşmede, mal veya hizmetin kabul veya gözden geçirme usulünün öngörüldüğü hallerde, borçlu faturayı veya eş değer ödeme talebini kabul veya gözden geçirmenin gerçekleştiği tarihte veya bu tarihten daha önce almışsa, bu tarihten sonraki 30 günlük sürenin sonunda; şu kadarki, kabul veya gözden geçirme için sözleşmede öngörülen süre mal veya hizmetin alınmasından itibaren 30 günü aşıyor ve bu durum alacaklının aleyhine ağır bir haksızlık oluşturmuyorsa kabul veya gözden geçirme süresi mal veya hizmetin alınmasından itibaren 30 gün olarak kabul edilecek.
Sözleşmede öngörülen ödeme süresi, faturanın veya eşdeğer ödeme talebinin veya mal veya hizmetin alındığı veya mal veyahut da hizmetin gözden geçirme ve kabul usulünün tamamlandığı tarihten itibaren en fazla 60 gün olabilir. Ancak böyle bir durumda alacaklı aleyhine ağır bir haksız durum yaratmamak koşuluyla ve açıkça anlaşmak suretiyle taraflar daha uzun bir süre öngörebilirler. Ancak alacaklının küçük yahut orta ölçekli işletme (KOBİ) veya tarımsal ya da hayvansal üretici olduğu veya borçlunun büyük ölçekli işletme sıfatını taşıdığı hallerde ödeme süresi 60 günü aşamaz. (Türk Ticaret Kanunu Md. 1530, f.5)
Bu hüküm üreticileri, KOBİ’leri ve fatura ya da eşdeğer ödeme talepleri karşı hizmet veren ticari işletmeler ile kişileri, şartları dayatma konumları güçlü ticari işletmeler, özellikle market, süpermarket, hipermarket gibi alışveriş merkezleri karşısında korumak amacıyla konulmuştur.
Mevcut düzenlemeler çerçevesinde yukarıda belirtilen durumlarla ilgili olarak gecikme faizi ödenmeyeceğinin veya ağır derecede haksız sayılabilecek kadar az faiz ödeneceğini, alacaklının geç ödeme dolayısıyla uğrayacağı zarardan borçlunun sorumlu olmayacağını veya sınırlı bir şekilde sorumlu tutabileceğini öngören sözleşme hükümleri geçersiz sayılmaktadır. Türk Ticaret Kanunu’nun 1530’uncu maddesinde belirlenen hallerde alacaklıya yapılan geç ödemeler nedeniyle uygulanacak temerrüt faiz oranının sözleşmede öngörülemediği veya ilgili hükümlerin geçersiz olduğu durumlarda uygulanacak faiz oranı ve alacağın tahsil masrafları için talep edilebilecek asgari giderim tutarını Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası her yıl Ocak ayında ilan etmektedir. Bu bağlamda da faiz oranı 4 Aralık 1984 gün ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun’da öngörülen ticari işlere uygulanacak gecikme faizi oranından en az yüzde 8 fazla olacaktır. (Türk Ticaret Kanunu Md. 1530, f.7)
Konuya ilişkin olarak yayımlanan Merkez Bankası tebliğine göre; “13 Ocak 2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 1530’uncu maddesinin yedinci fıkrası uyarınca mal ve hizmet tedarikinde alacaklıya yapılan geç ödemelere ilişkin temerrüt faiz oranının sözleşmede öngörülmediği veya ilgili hükümlerin geçersiz olduğu hallerde uygulanacak faiz oranı yıllık yüzde 15, alacağın tahsil masrafları için talep edilebilecek asgari giderim tutarı 95 Türk Lirası olarak tespit edilmiştir.”
(29.12.2012 gün ve 28512 sayılı Resmi Gazete)
Kaynak:VEYSİ SEVİĞ / İTO/ 18.02.2013