1)Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçlarında kısmi süreli çalışanların sigortalılık işlemleri:
Gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olanlar Kanunun 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendi kapsamında sigortalı sayıldıklarından taksi, dolmuş ve minibüslerde şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçmiş olduğunu ve sürekli olarak icra ettiğini beyan edip ilgili meslek odasına, kooperatiflere, meslek odasının bulunmadığı yerlerde ise şoförler odasına üye olanlar, bu hüküm nedeniyle esnaf ve sanatkar sicil müdürlüğüne kayıt yaptırmak mecburiyetinde olduklarından, 4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılmışlardır.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu gereğince hazırlanan Karayolları Trafik Yönetmeliğinde araç sahibi dışında başka bir kişinin aracı kendi hesabına ve tehlikesi kendisine ait olmak üzere işlettiği ve araç üzerinde fiili tasarrufu bulunduğu ispat edilenler, bu işlerden dolayı vergi mükellefiyetlerinin tesis edilmesi nedeniyle Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar.
Söz konusu hükümler gereğince, şehir içinde ticari taksi, dolmuş ve diğer toplu taşıma araçlarının sahibi olanlar ile bu araçları sahibinden kiralamak suretiyle kendi adlarına işletenler 4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendi; ticari taksi, dolmuş ve diğer toplu taşıma araçları sahiplerinin yanında ücret karşılığında tam süreli çalışanlar ise 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar. Hizmet akdine tabi çalıştıkları taksi, dolmuş ve diğer toplu taşıma araçlarında ay içinde 10 günden az çalışmaları bulunanlar Kanuna 01.03.2011 tarihinden itibaren eklenen ek 6. madde ile 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaklar, bu durumdaki sigortalılar 30 gün süre ile primlerini kendileri ödeyeceklerdir.
2) Sigortalılığın başlangıcı ve başvuru
Kanunun ek 6. maddesi kapsamında sigortalı olmak isteyenler ek 3’de yer alan “Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Kısmi Süreli Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi” ve araç sahibiyle şoför arasında imzalanan kısmi süreli iş sözleşmesi ile şoförlük mesleğini yaptıkları ilin sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine müracaat edeceklerdir. Şoförün ay içerisinde birden fazla toplu taşıma aracı sahibinin yanında çalışması veya yeni bir toplu taşıma aracı sahibiyle çalışmaya başlaması halinde, her bir araç sahibiyle yapmış olduğu kısmi süreli iş sözleşmeleri Kuruma verilecektir. Ancak, ay içerisinde her bir sözleşme için ayrı ayrı prim ödenmeyecek, yalnızca 30 gün prim alınacaktır. Ticari araç sahipleri tarafından 10 günden az çalıştırılan şoförlerin ek 6. madde kapsamında sigortalı sayılması durumunda 10 günden az çalışılan süre için ticari araç sahibi tarafından başka bir bildirim yapılmayacaktır.
“Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Kısmi Süreli Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi”nde toplu taşıma aracı sahibinin (taksi, dolmuş ve diğer toplu taşıma araçları) ay içinde 10 günden az çalıştırdığı sigortalıya ilişkin beyanı ile ek 6. madde kapsamında sigortalı olacak kişinin beyanı bulunacak, söz konusu bildirge ayrıca toplu taşıma aracı sahibinin bağlı olduğu oda (şoförler odası, minibüsçüler odası, otobüsçüler odası ve diğer) ya da meslek kooperatiflerince onaylanacaktır. Toplu taşıma aracı sahibinin beyanı ve bağlı olduğu odanın onayının bulunmadığı bildirgeler işleme alınmayacaktır.
Kanunun ek 6. maddesi kapsamında sigortalı olmak için müracaat eden ticari araçlarda kısmi süreli olarak çalışanların sigortalılığı “Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Kısmi Süreli Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi”nin Kuruma verildiği tarih itibariyle başlatılacaktır. Sigortalılığın başlangıç tarihinin belirlenmesinde SSİY’nin 124. maddesi hükümleri doğrultusunda işlem yapılacaktır.
Örnek 1- 22.05.2011 tarihinde Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Kısmi Süreli Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi ile Kuruma müracaat eden (K)’nın yapılan incelemede 02.12.2009 tarihinden itibaren gelir vergisinden muaf olarak esnaf ve sanatkar sicil memurluğuna ve şoförler odasına kaydı olduğu anlaşılmış olduğundan, ek 6. madde kapsamındaki sigortalılığı başlatılmayıp, 02.12.2009 tarihinden itibaren 4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendi kapsamında sigortalılığı başlatılacaktır.
Örnek 2- Ticari taksi şoförü (L) 22.09.2011 tarihinde Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Kısmi Süreli Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi ile Kuruma müracaat etmiş olup, yapılan incelemede taksi sahibi ve taksi sahibinin bağlı olduğu odaya, ilgili meslek kooperatifine ait onayların bildirgede bulunmadığı anlaşılmıştır. Sigortalının ek 6. madde kapsamındaki başvuru talebi reddedilerek bildirgenin taksi sahibi, ilgili oda, ilgili meslek kooperatifi ve sigortalı tarafından onaylanıp yeniden müracaat edebileceği yönünde bilgi verilecektir.
Örnek 3- Kanun kapsamında 01.03.2011 tarihinden önce çalışması bulunmayan sigortalı (M), 02.02.2012 tarihinde ek 6. madde kapsamında sigortalı olmak için müracaat etmiştir. (M)’nin sigortalılığı 02.02.2012 tarihi itibariyle başlatılacaktır.
Örnek 4- Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında bir işveren yanında ayda 20 gün süreyle kısmi süreli olarak uzun vadeli sigorta kollarına tabi çalışan sigortalı ayrıca ticari takside ay içinde 10 günden az çalışmaktadır. Bu sigortalı 05.05.2012 tarihinde ek 6. madde kapsamında sigortalı olmak için müracaat etmiştir. Sigortalının uzun vadeli sigorta kollarına tabi olarak ayda 20 gün çalışması devam ettiğinden müracaatı kabul edilmeyecek, bu sigortalıya ay içinde eksik kalan 10 günü 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında isteğe bağlı sigorta primi ödeyebileceği ya da aynı statü üzerinden 41. maddenin (i) bendi uyarınca borçlanma yapabileceği hakkında bilgi verilecektir.
Örnek 5- Sürekli iş göremezlik geliri almaktayken 04.03.2012 tarihinde ek 6. madde kapsamında sigortalı olmak için müracaat eden sigortalının gelir alıyor olması nedeniyle talebi reddedilecektir.
Örnek 6- Şehir içinde dolmuş şoförü olarak ayda 9 gün, ticari takside de ayda 15 gün şoför olarak çalışan sigortalı ek 6. madde kapsamında talepte bulunmuştur. Bu sigortalı 15 günlük çalışması nedeniyle 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayıldığından dolmuş şoförlüğü nedeniyle 9 günlük çalışmasından dolayı ek 6. madde kapsamında sigortalı olamayacaktır. Ancak, sigortalıya ay içinde eksik kalan 15 günü 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında isteğe bağlı sigorta primi ödeyebileceği ya da aynı statü üzerinden 41. maddenin (i) bendi uyarınca borçlanma yapabileceği hakkında bilgi verilecektir.
01.03.2011 tarihinden sonra ek 6. madde kapsamında ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçlarında çalışanlardan müracaat edenler “(4/a) Tescil Programı”nda “21- Ek 6 Ticari taksi” sigortalılık kodu ile tescil edilecekler, sigortalılık işlemleri “sgkintra (4/a) Tescil ve Hizmet İşlemleri” programından “Ek 6 Ticari taksi” seçeneği seçilerek başlatılacaktır.