I.GİRİŞ : TÜİK’in Şubat 2008 hane halkı işgücü araştırmasında ortaya çıkan sonuç, Türkiye genelinde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 1 milyon 125 bin kişi artarak 3 milyon 802 bin kişiye yükselmiştir. İşsizlik oranı ise 4,2 puanlık artış ile % 16,1 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu rakama iş bulma ümidini yitirmesi nedeniyle iş aramayanlar ile diğer kişilerin dahil edilmediği göz önünde bulundurulduğunda Türkiye’de işsizliğin resmi rakamların çok ötesinde olduğunu ortaya koymaktadır. Sadece belirtilen resmi rakamlar bile ülkemizdeki önceki istatistikler ile karşılaştırıldığında % 16,1 rakamı rekor seviyededir. Bu rakamı Avrupa Birliği hatta Dünya ülkeleriyle karşılaştırma yapıldığında işsizlik bakımından ilk sıralarda olduğumuzu göstermektedir. Bu bağlamda ülkemizin en önemli sorunların başında işsizlik gelmektedir. Bu tablo karşısında istihdamın artırılıp işsizliğin azaltılması amacıyla özelikle son bir kaç yılda bölgesel, cinsiyet, yaş ve nitelik gibi kriterler göz önünde bulundurularak çok sayıda teşvik Kanunu yürürlüğe konmuştur. En son olarak 11.08.2009 tarihinde TBMM tarafından kabul edilen ve 18.08.2009 tarihinde Resmi Gazete yayımlanmayan 5921 sayılı Kanunla yeni teşvikler öngörülmektedir.
II.TEŞVİKLERDEN EN CAZİBİ İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ALANLARI ÇALIŞTIRMAK 01.10.2009 tarihinde yürürlüğe girecek olan 5921 sayılı Kanunun 1. Maddesi ile özelikle işsizlik ödeneği alanların istihdam edilmesine yönelik yeni teşvikler getirilerek bu kişilerin çalışması kolaylaştırılmakta ve daha fazla gelir elde etmeleri sağlanmaktadır. Diğer yandan ödenek almakta olan işsizleri işe alan işveren de daha düşük maliyetli işgücü ihtiyacını karşılamış olmaktadır. Bu meyanda anılan Kanunun yürürlüğe girmesi ile birlikte işsizlik ödeneği alanların; işe alındığı tarihten önceki aydan başlayarak işe alan işyerine ait son altı aylık dönemde, prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınması şartıyla SGK prime esas kazanç alt sınırı (geçerli asgari ücret) üzerinden hesaplanan kısa vadeli sigorta primi tutarının yüzde biri olmak üzere işçi ve işveren payı sigorta primleri ile genel sağlık sigortası primi, kalan işsizlik ödeneği süresince işsizlik sigortası fonundan karşılanacaktır. Fondan karşılanan bu süre başlangıçta belirlenen toplam hak sahipliği süresinden düşülecektir. III.TEŞVİKLERDEN YARARLANMA ŞARTLARI Söz konusu teşviklerden yararlanmak için her şeyden önce işsizlik ödeneği alanların; işe alındığı tarihten önceki aydan başlayarak işe alan işyerine ait son 6 aylık dönemde, prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olmaları gerekmektedir. Ayrıca söz konusu primlerin İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermesi, varsa prime esas alt kazanç sınırı ile prime esas kazanç arasındaki fark ve kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin prim tutarı farkı ile işsizlik sigortası primlerini Sosyal Güvenlik Kurumuna ödemiş olmaları da gerekmektedir. IV.İŞVERENLER MÜKERRER TEŞVİKTEN YARARLANAMAYACAK Getirilmekte olan destek (teşvik) unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yararlanmakta olan işverenler; aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamayacaktır[1]. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılacaktır. Ayrıca, işçinin, işten ayrıldığı işyerinde tekrar işe başlaması halinde bu teşviklerden yararlanmak mümkün olmayacaktır. Belirtilen teşvik, SGK kapsamında bulunanlarla aynı şartlarda olmak üzere 506 sayılı Kanunun geçici 20. maddesi kapsamındaki (Banka, Oda, Birlik…) sandıkların statülerine tabi personeli için de uygulanacaktır.
BU MAKALE 14.12.2009 TARİHİNDE YAYIMLANMIŞTIR. www.isakarakas.com
[1] Diğer teşvik uygulamalarıyla ilgili olarak ayrıntılı bilgi için bkz; İsa KARAKAŞ, “YENİ UYGULAMALI SOSYAL GÜVENLİK EL KİTABI” Adalet Yayınevi, Ankara/Haziran-2009.