I.GİRİŞ: Çalışanların statüsüne göre kurulan sosyal güvenlik kurumları (işçilerin- SSK, memurların- T.C Emekli Sandığı, esnaf ve diğer bağımsız çalışanların- Bağ-Kur, banka ve meslek odaları çalışanları- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’ nun geçici 20. maddesine istinaden kurulmuş olan sandıklar) 20.05.2006 tarihinde yürürlüğe giren 5502 sayılı Kanun ile yeni kurulan “Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı”na devredilerek ortadan kaldırılmıştır[1]
“Sosyal Güvenlik Reformu” adı altında yapılan kanuni düzenlemeler ile birlikte yine çalışanların statülerine göre uygulanan tatbiki kanunlar da 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu bünyesinde birleştirilmek suretiyle yeni düzenlemeler yapılmıştır[2].
Bu düzenlemelere bağlı olarak önceden SSK ve Bağ-Kur uygulamalarında ayrı ayrı düzenlenen iş kazası uygulama ve işlemleri SGK tarafından ve uygulama Kanunu olan 5510 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde yapılan büyük değişiklikler sonucu tek çatı altında yürütülmektedir.
II. YAPILAN DEĞİŞİKLER
1. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Primlerinin Belirlenmesinde Yapılan Değişiklikler
SSK uygulamasından farklı olarak iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası müstakil bir sigorta kolu ve prim oranı belirlenmesi yerine bu sigorta kolu hastalık ve analık sigorta kolları ile birlikte “Kısa vadeli sigorta kolları” adı altında 5510 sayılı Kanunda düzenlenmiştir. Ayrıca Bağ-Kur’ lular da bu tarifeye tabi tutulmuştur.
Söz konusu tarife eki listede işkolları oniki tehlike sınıfına ayrılmış olup bu sınıfların normal prim oranları, en düşük haddi % 1, en yüksek haddi % 6,5 olarak belirlenmiştir. 31.03.1981 tarihli prim tarifesinde prim oranlarının en düşük haddi %1,5 en yüksek haddi %7 olarak uygulanmıştır. Bu durumda yarım puanlık bir düşüş söz konusu olmaktadır.
2. İş Kazası Sayılan Haller İşçiler Lehine Genişletilmiştir
4/1-b (Bağ-Kur’ lu) kapsamında çalışan sigortalının; işyerinde bulunduğu sırada maruz kaldığı kaza ile işyeri dışında yürütmekte olduğu iş nedeniyle maruz kalınan kazalar iş kazası sayılmaktadır.
İşçiler açısından ise iş kazası sayılan haller daha da geniş tutulmuştur. Örneğin 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununda bir olayın iş kazası sayılması hallerinden biri de “işverence sağlanmış toplu taşıma aracı ile işyerine gidiş ve geliş esnasında vuku bulma şartı iken” 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda bu şartta işverence sağlanmış toplu taşıma aracı koşulu aranmaksızın, sigortalının işyerine gidiş ve geliş halini de kapsayacak şekilde genişletilmiştir[3].
3. İş Kazası Geçiren Bağ-Kurlulara da Sürekli İş Göremezlik Hakkı Tanınmıştır
SSK uygulamasında iş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilenlere sürekli iş göremezlik geliri bağlanmakta iken, 5510 sayılı Kanunla 4/b kapsamındaki sigortalılara da iş kazası geçirmesi durumunda iş kazası ve meslek hastalığı geliri bağlanmasına imkan sağlanmış, sigortalıların ölümü halinde de hak sahiplerine yine bu sigorta kolundan ölüm geliri bağlanması öngörülmüştür.
4.İş Kazası Geçiren Bağ-Kurlulara da Sürekli İş Göremezlik Hakkı Tanınmıştır
4/1-b (Bağ-kur) kapsamında çalışanlara iş kazası ve meslek hastalığı sigortası kolundan istirahatli bırakıldıkları günler için genel sağlık sigortası dahil prim ve her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu alması, şartıyla geçici işgöremezlik ödeneği ödenmesi imkanı tanınmıştır.
III. İŞ KAZASI UYGULAMALARINDA YAPILAN DİĞER DEĞİŞİKLİKLERDEN BAZILARI
- İş Kazasının SGK’ ya Bildirim Şekli Değiştirilerek Şekil Şartına Tabi Tutulmuştur.
- İş Kazasının SGK’ ya Bildirim Süresi Değiştirilmiştir.
- 21.03.2007 Tarihli Resmi Gazete’ de Yayınlanan Anayasa Mahkemesi Kararı da Göz Önünde
Bulundurularak İş Kazasında SGK Tarafından Açılacak Rü’cu Davaları sonucunda Alınabilecek Tazminatlarla İlgili Bir Takım Sınırlama Ve Değişiklikler Yapılmıştır.
- İşyerinde Geçirilen Kalp Krizi (Yargıtay kararlarının aksine) SGK tarafından iş kazası sayılmamıştır. Ancak SGK 2014 Yılının Kasım ayından itibaren işyerindeki kalp krizini iş kazası kabul etmiştir. İşyerinde İntihar Olayı İse İş Kazası Sayılmaktadır.
İş Kazası Sonucu Ölüm Geliri Bağlanmasına İlişkin Tablolar Yeniden Düzenlenmiştir…
IV. SONUÇ
Sosyal güvenlik reformu bağlamında yürürlüğe giren mevzuat kapsamında iş kazaları konusunda da kapsamlı değişiklikler yapılmıştır. Bu köklü değişikler, iş kazaları bakımından Avrupa Birliği ülkeleri arasında ilk sıralarda yer alan ülkemizdeki işyerlerini çok yakından ilgilendirmektedir. Keza iş Kazası sonucunda sadece kazalı işçi ve geçindirmekle yükümlü olduğu kişiler etkilenmemektedir. Aynı zamanda SGK’ nın rücu davaları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ nın ilgili birimlerince uygulanan idari para cezası ve diğer yaptırımlar, işçinin iş kazası nedeniyle açacağı maddi– manevi tazminat davaları ile ölümü halinde destekten yoksun kalanların açacağı tazminat davaları ile birlikte bu maliyetlere maruz kalan işyerlerinin mali dengesini sarsılmaktadır.
2008 Ekim ayı başında tüm hükümleri ile birlikte yürürlüğe konan SGK’ nın uygulama kanunu olan 5510 sayılı Kanunda yer alan iş kazası uygulama ve işlemlerinin yakından takip edilmesi başta işyeri ve işverenler olmak üzere tüm ilgililerin yararına olacaktır.
İSA KARAKAŞ
20 Yılı Aşkın ÇSGB/SGK BAŞMÜFETTİŞİ
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Der. Genel BAŞKANI
50’yi (ELLİ) aşkın Kitap Yazarı,
İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekimi Eğiticisi
40’dan fazla saygın dergide 700 aşkın makale yazarı
Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Başuzmanı
A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
Gazeteci/ Yazar
[1] İsa KARAKAŞ , Tüm Yönleriyle Açıklamalı- Gerekçeli, Sorulu Cevaplı Sosyal Güvenlik Reformu, THK Basımevi, Ankara 2006; İsa KARAKAŞ, “Tam SGK’lı Sayılanlar”, e- Yaklaşım, Temmuz 2008,Sayı: 187.
[2] İsa KARAKAŞ, Genel Sağlık Sigortası Uygulama Rehberi, Adalet Yayınevi, Ankara-2008, s.13 vd.
[3] İsa KARAKAŞ, İş Kazası &Meslek Hastalığı İhtilafları ve Çözümleri www.muhasebesgk.com Yayınevi