İş Hukuku’nda işçilere, işyerinde çalışmadıkları halde ücret hakkı veren uygulamalardan birisi de ulusal bayram ve genel tatil günleridir. Tıpkı hafta tatilinde olduğu gibi, işçiler bu günlerde de çalışma zorunluluğu olmadan yevmiyelerini hak ederler. Ulusal bayram, Cumhuriyetimizin ilan edildiği 29 Ekim günüdür. Ulusal bayram tatili de 28 Ekim günü saat 13.00’de başlayıp, 29 Ekim gününün sonuna kadar sürer. Dolayısıyla zaman dilimi olarak bir buçuk gündür. Genel tatil günleri ise, resmi ve ulusal bayramlar ile yılbaşını ve bu yıl ilk kez uygulanmaya başlayan 1 Mayıs’ı kapsar. Genel tatil kabul edilen resmi bayramların ilki 23 Nisan’da kutladığımız Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’dır.
Diğerleri de 19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı ile 30 Ağustos Zafer Bayramı’dır. Dini bayramlar ise Ramazan ve Kurban Bayramıı’dır. Dini bayramlar arefe günü saat 13.00’den başlayarak Ramazan Bayramı’nda 3.5, Kurban Bayramı’nda ise 4.5 gün sürer. Genel tatil günlerinin diğerleri ise 1 Ocak günü yapılan yılbaşı tatili ile 1 Mayıs’ta uygulanır. Genel tatil günlerinde resmi kurum ve kuruluşlar zaten tatil ediliyor. Hatta bu günler Cuma’ya denk gelirse bunu izleyen Cumartesi’nin tamamı da tatil sayılır.
AYRICALIKLI OLANLAR
Hafta tatili ile ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçiler çalışmadıkları halde ücretlerini hak ederler demiştik. Ulusal bayram ve genel tatil günleriyle hafta tatilinin çakıştığı durumlarda ne olacak? İşçinin hem hak ettiği hafta tatili hem de genel tatil gününün ücretini alması mümkün? Hemen belirtelim İş Kanunu’nda bu konuda açık bir hüküm yok. Zamanla mahkeme içtihatları ve akademisyen görüşleriyle böyle günlerde işçilerin tek bir yevmiyeyi alabilecekleri görüşü kesinlik kazandı. Ulusal bayram olan 29 Ekim’de hem özel hem de resmi işyerlerinin kapatılması zorunludur. Doğal olarak faaliyetlerinin niteliği yüzünden sürekli görev yapmaları gereken işyerleri bu zorunluluktan istisnadır. Örneğin hastaneler, itfaiye teşkilatı, ulaşım sektörü işyerleri v.b. Ulusal bayram dışındaki diğer genel tatillerde ise sadece resmi daire ve kuruluşlar zorunlu olarak tatil edilir. Özel kesimdeki işyerlerinde bu günlerde çalışma yapılıp yapılmayacağı, işyerinin büyüklüğüne göre, toplu iş sözleşmeleriyle ya da işçi ve işveren arasındaki ferdi iş sözleşmeleriyle belirlenir. İş sözleşmesinde genel tatil günlerinde çalışılacağına dair açık bir hüküm yoksa, öncelik bu günlerde çalışılmaması yönündedir. Çalışma yapılabilmesi için işçinin muhakkak onay vermesi gerekir. Bazı işyerlerinde de işçiler bu günlerde kendi aralarında değişim uygulayarak tatil yapabilirler.
AÇIK BİR HÜKÜM YOK
Ulusal bayram günü olan 29 Ekim’de, özel sektör işyerlerinin de zorunlu olarak kapatılacağına dair Hafta Tatili Kanunu’da açık bir hüküm bulunmakla birlikte, aksine davranışa bir ceza öngörülmemiştir. Dolayısıyla yargıya intikal eden olaylarda da kişilere ceza uygulanamıyor. Bu nedenle, son yıllarda, çevremizdeki işyerlerinde 29 Ekim’de tatil uygulamasının yaygınlaştığını görüyoruz. Özellikle perakende satış sektöründeki işyerleri, tatil yapan diğer işyerlerinin çalışanlarına daha fazla satış yapabilmek umuduyla 29 Ekim’de de çalışıyor.
Ücretlerin hesaplanması
Genel tatil günlerinde hak edilen ücretin miktarı, işçinin ücretinin hesaplanma şekline göre değişir. Saatlik ücretle çalışan işçilerde genel tatil gününün ücreti her bir güne 7.5 saatlik ücretin karşılığıdır. Günlük ücretle çalışanlarda bir günlük, haftalık ücrette ise haftalık ücretin bir güne düşen kısmı esas alınır. Ücretlerini tıpkı memurlar gibi aylık ücret üzerinden alan işçilerde ise o ayın ücreti zaten genel tatil günleri ücretini de kapsar. Bu nedenle onlara genel tatil günleri için ayrıca bir ödeme yapılmaz. Sadece, ücretini aylık olarak alıp da
genel tatil gününde çalışmak zorunda kalan işçilere de aylık ücretlerine ilave olarak, çalıştıkları günler karşılığında ücret ödenmesi gerektiğine dair yargı kararları bulunur.
Bu durumdaki işçilerin, önce aylık ücretleri otuza bölünerek bir günlük ücretleri bulunur. Sonra da çalıştıkları günler için günlük yevmiye tahakkuku yapılır.
Genel tatil ücretine dahil olmayanlar
Genel tatil günü ücreti hesaplanırken fazla mesai ücretleri dikkate alınmaz. Yine genel tatil günlerine denk gelen günlerde istirahatli olup, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan geçici işgöremezlik ödeneği alan işçiler de sadece kurumdan aldıkları ödenekle yetinmek zorundadır.
İşveren tarafından onlara ayrıca genel tatil ücreti ödenmez.
Genel tatil günlerinde işyerinde çalışmak zorunda kalan işçiler de tıpkı hafta tatilinde olduğu gibi, hem tatil ücretlerini hem de çalıştıkları günün yevmiyesini birlikte alırlar. Haftalık 45 saatlik çalışma süresini önceden tamamlamış olup da, genel tatil günündeki çalışması fazla mesai süresine giren işçilere ise çalışma yevmiyesi yüzde elli zamlanacağı için her güne iki buçuk yevmiye ödenmesi gerekir.
Celal KAPAN/Y.Asır/27.11.09