SGK mevzuatında yurt dışı borçlandırılan sürelere istinaden hangi şartlarla aylık bağlanacağı belirlenmiştir.
Aylık bağlanabilmesi için; yurda kesin dönülmüş, tahakkuk ettirilen borcun tamamının ödenmiş, sosyal güvenlik kanunlarına göre aylığa hak kazanılmış ve Kuruma yazılı başvuruda
bulunulmuş olması şarttır. 3201 sayılı Kanuna göre borçlanılan yurt dışı sürelerine istinaden bağlanan aylıkların kesilmesi ile Kanuna göre bağlanan aylıkların kesilmesinde farklı şartlar aranmaktadır. Bu nedenle borçlanılan sürelere istinaden aylık bağlanırken borçlandırılmamış sözleşmeli ülke hizmetleri aylık hesabında dikkate alınmayacaktır.
1. Yurda Kesin Dönüş Yapmak
3201 sayılı Kanuna İlişkin Yönetmeliğin “Tanımlar” başlıklı 4 üncü maddesine göre “kesin dönüş” ibaresi, aylık tahsis talebinde bulunanların yurt dışındaki çalışmalarının sona ermesini, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almamaları durumunu ifade etmektedir.
Bu tanımda geçen sosyal sigorta ödeneği deyiminden, çalışma yaşamı süresince karşılaşılan hastalık, iş kazası, meslek hastalığı veya işsizlik gibi riskler nedeniyle iş göremezlik veya işsizlik gibi adlar altında yapılan ödenekler anlaşılmalıdır. Sosyal yardım ödeneği ibaresi ise aynı Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde tanımlanmış olup, bulunulan ülke mevzuatı kapsamında, geçimlerini sağlayacak hiçbir geliri olmayan veya mevcut geliriyle geçimlerini sağlamakta güçlük çeken kişilerin asgari geçim düzeyi ile sınırlı olmak üzere geçimlerinin sağlanması amacıyla kamu kurum ve kuruluşları tarafından muhtaçlık durumuna ve süresine göre ödenen, ikamet şartına bağlı nakdi yardımlar anlamını taşımaktadır.
Bu açıklamalar çerçevesinde borçlanma yoluyla aylık bağlanmasında aranan kesin dönüş şartı aşağıdaki usul ve esaslar dahilinde uygulanacaktır.
3201 sayılı Kanuna göre borçlanma yaptıktan sonra kesin dönüş yaptığını beyan ederek aylık talebinde bulunanlara, beyanları esas alınarak aylık bağlanacaktır.
- 3201 sayılı Kanuna göre yurt dışı sürelerini borçlanan sigortalılara aylık bağlanmasında, öncelikle yurt dışındaki çalışmalarının ve varsa ikamete dayalı sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneklerinin sona ermesi şartı aranacaktır. Kesin dönüş ifadesi hiçbir şekilde mutlak anlamda yurt dışında bulunduğu ülkeden Türkiye’ye döndükten sonra tekrar yurt dışına çıkış yapmama şeklinde değerlendirilmeyecektir.
- Aylığın başlangıç tarihi itibariyle yurt dışında 3201 sayılı Kanuna göre borçlanmaya esas çalışmalarını sürdürdüğü veya ikamete dayalı sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almaya devam ettiği tespit edilen sigortalılara aylık bağlanmayacaktır.
- Aylığa hak kazanılmasına engel teşkil eden sosyal sigorta ve sosyal yardım ödeneklerinin ortak özelliği ikamete dayalı olmasıdır. Bu nedenle ilgilinin ikametini Türkiye’ye naklettikten sonra da ödenmeye devam eden ödenekler aylığın bağlanmasına engel olmadığı gibi kesilmesine de sebep olmayacaktır.
- 3201 sayılı Kanuna İlişkin Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin yedinci fıkrasında “Bu yönetmeliğin uygulamasında, evli ya da birlikte yaşayan çiftler için ödenen sosyal yardımlar her iki eş için de ödeniyor gibi kabul edilir” hükmü ile sosyal yardım kavramı genişletildiğinden yurt dışında borçlanma kapsamında süreleri bulunanların eşlerinin sosyal yardım niteliğinde ödenek alması durumunda da yurda kesin dönüş şartı gerçekleşmeyeceğinden bu durumda olanlara malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmayacaktır.
2. Borcun Tamamını Ödemek
3201 sayılı Kanuna İlişkin Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde “Borcun tamamının ödenmesi”, aylık talep tarihinden önce en az aylığa hak kazanmaya yetecek süre karşılığı ödenen miktar olarak tanımlanmış, 10 uncu maddesinin altıncı fıkrasında ise üç aylık süre içerisinde borcun bir kısmının ödenmesi halinde, ödenen miktara isabet eden sürenin geçerli sayılacağı hükmüne yer verilmiştir.
Yönetmeliğin her iki hükmü birlikte değerlendirildiğinde borcun tamamının ödenmesinden aylığa hak kazanmaya yetecek kadar prim gün sayısının ödenmesi anlaşılacaktır. Aylık bağlamaya yetecek prim gün sayısı kadar ödeme yapmayanlara aylık bağlanmayacaktır.
3. Sosyal Güvenlik Kanunlarına Göre Aylığa Hak Kazanmak
Borçlandırılan yurt dışı süreleri Ülkemizde yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlarına göre aylığa hak kazanılmasında değerlendirilmektedir. Bu durumda yurt dışı sürelerini borçlananların aylığa hak kazanma şartlarının tespitinde; bu Genelgenin ilgili bölümlerinde yapılan açıklamalar doğrultusunda işlem yapılacaktır.
4. Yazılı Başvuruda Bulunmak
3201 sayılı Kanuna İlişkin Yönetmeliğin 13 üncü maddesine göre, yurt dışında geçen sürelerini borçlandıktan sonra aylık talebinde bulunanlardan başvuru sırasında “Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi”, “3201 Sayılı Kanuna Göre Aylık Talebinde Bulunanlara Mahsus Beyan ve Taahhüt Belgesi” (Ek-38) ile yurt dışında ikamet ederken aylık talebinde bulunanların yurda kesin dönüş şartını yerine getirip getirmediklerinin tespiti için gerektiği hallerde hizmet belgesi alınacaktır. Bu çerçevede aylık talebinde bulunanlardan hizmet belgesi alınmasına ilişkin işlemler aşağıdaki usullere göre tespit edilecektir.
- Borçlandıkları yurt dışı süreleri ile yurt dışında iken aylık talebinde bulunacak olanların güncel tarihte düzenlenmiş hizmet belgesini ibraz etmeleri istenecektir. Hizmet belgesi, aylık talep tarihinden önceki üç ay içerisinde düzenlenmişse güncel tarihli belge olarak kabul edilecektir. Aylık talebinde bulunanların güncel tarihli hizmet belgesini aylık talep tarihinden sonra ibraz etmeleri halinde yeni talep alınmaksızın ilk aylık talebine göre işlemleri sonuçlandırılacaktır. Aylık talep tarihinde dosyada güncel tarihli hizmet belgesi bulunması halinde başvuru sahiplerinden yeni bir belge istenilmeyecektir. Bu Genelgenin yayımından önce aylık talebinde bulunulmuş ancak henüz sonuçlanmamış başvurularda da aylık talep tarihinden önceki üç ay içerisinde düzenlenmiş hizmet belgeleri güncel tarihli belge olarak kabul edilecektir.
- “3201 Sayılı Kanuna Göre Aylık Talebinde Bulunanlara Mahsus Beyan ve Taahhüt Belgesi”nde Türkiye’de ikamet ettiklerini beyan edenlerin borçlandıkları yurt dışı süreleri ile aylık talebinde bulunmaları halinde Mernis kayıtlarında ikamet adreslerinin Türkiye olduğunun tespit edilmesi şartıyla borçlanma için ibraz ettikleri yurt dışı sürelerini gösterir hizmet belgesi yeterli görülecek, bunlardan yeni bir belge talep
“Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi” dışında aylık talebine dair yazılı bir dilekçe ile yapılan başvurular da kabul edilecektir. Ancak, bu durumda başvuru sahiplerinden “Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi” ile verilmemiş ise 3201 Sayılı Kanuna Göre Aylık Talebinde Bulunanlara Mahsus Beyan ve Taahhüt Belgesi gönderilecek, varsa diğer eksik bilgi ve belgelerin tamamlanması yoluna gidilecektir. Bu durumda, ilk yazılı başvuruya ait dilekçenin tarihi, aylık talep tarihi olarak kabul edilecektir.
“Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi” ile “3201 Sayılı Kanuna Göre Aylık Talebinde Bulunanlara Mahsus Beyan ve Taahhüt Belgesi” örnekleri ünitelerce ilgililere verilebileceği gibi, başvuru sahiplerince Kurumun web sayfasından ya da e-Devlet üzerinden de temin edilebilecektir.
Borçlandıkları yurt dışı süreleri ile aylık talebinde bulunacak olanların başvuracakları birimler aşağıda belirtilmiştir.
- İsviçre’deki çalışma sürelerini borçlananlar hariç, 4/1-(a) kapsamında olanlar ile 4/1-
- kapsamında faaliyeti sona eren ya da Türkiye’de çalışması olmayanların tahsis işlemleri en son borçlanma işlemini yapan sosyal güvenlik il müdürlükleri /sosyal güvenlik merkezlerince sonuçlandırılacaktır.
- 4/1-(b) kapsamında faaliyeti devam edenler ile yurt dışı borçlanması yaptıktan sonra faaliyetini borçlanma yapılan ilden başka ilde sürdürenlerin tahsis işlemleri, faaliyetin devam ettiği ildeki sosyal güvenlik il müdürlükleri/sosyal güvenlik merkezlerince sonuçlandırılacaktır.
- 5434 sayılı Kanun ve 4/1-(c) kapsamında borçlanılan sürelere istinaden yapılacak tahsis işlemleri EHGM Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığınca sonuçlandırılacaktır. Tahsis işlemini sonuçlandıracak il dışındaki başka bir ildeki sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine yapılan aylık başvuruları reddedilmeyecek ve talep belgeleri alınarak en kısa sürede tahsis işlemini yapacak Kurumun ilgili birimine
gönderilecektir.