5510 s. Kanunun 5. maddenin 1. fıkrasının (b) bendi gereğince 2008 yılı Ekim ayı başından itibaren 3308 sayılı Kanunda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası; meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler ile 2547 sayılı Kanunun 46. maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı, 82. maddeye göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla olmayanlar hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanmış olup, bunlar Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalı sayılmışlardır.
Ancak, 3308 sayılı Kanunun 37. maddesinde, Milli Eğitim Bakanlığının örgün eğitim sisteminden ayrılmış, istihdam için gerekli yeterliklere sahip olmayan kişilerin iş hayatında istidam imkanı olan görevlere hazırlamak amacıyla meslek kursları düzenleyeceği, kurslara katılanların kursa devam ettikleri sürece bu Kanunun çırak ve öğrencilere verdiği haklardan yararlandırılacağı öngörüldüğünden, bu kurslarda mesleki eğitim gören öğrenciler de Kanunun 5. maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılacaklardır.
6111 sayılı Kanunla yapılan düzenleme ile Kanunun 5. maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde, 7. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde ve 87. maddesinin (e) bendinde yer alan “zorunlu” ibaresi 1/3/2011 tarihinden geçerli olmak üzere madde metinlerinden çıkartılmıştır.
Yine Kanunun 5. maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde yapılan diğer bir düzenleme ile de 1/3/2011 tarihinden itibaren bunlardan bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar genel sağlık sigortası kapsamına alınmışlardır.
Bu nedenle, 1/3/2011 tarihinden itibaren meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında öğrenim gördükleri okulları tarafından zorunlu staja tabi tutulan öğrencilerin yanında, staj zorunluluğu olmadığı halde okulları tarafından staj yapması uygun görülen öğrenciler de staja başladıkları tarihten itibaren sigortalı sayılacaklardır.
Kanunun 5. maddenin birinci fıkrasının (b) bendine tabi sigortalıların 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında yapılacak tescillerinde;
1- 3308 sayılı Kanuna tabi aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler için “7-Çırak” ,
2- Meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler için “19- Stajyer”,
3- 2547 sayılı Kanunun 46. maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla olmayanlar için “18-YÖK kısmi istihdam”, sigortalılık kodlarının kullanılmasına devam edilecektir. Bakmakla yükümlü olmayan sigortalılar için 1/3/2011 tarihinden itibaren işverenlerden ayrıca sigortalı işe giriş bildirgesi düzenlemeleri istenmeyecek, bakmakla yükümlü olunanların tespiti işverenlerce yapılacaktır.
Bu sigortalıların 1/3/2011 tarihinden sonra aylık prim ve hizmet belgesiyle yapılacak bildirimlerinde;
a- 3308 sayılı Kanuna tabi aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrencilerden bakmakla yükümlü kişi olunan sigortalılar için işverenlerce “7” numaralı, bakmakla yükümlü kişi olmayanlar için “42” numaralı,
b- Meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrencilerden bakmakla yükümlü kişi olunan sigortalılar için işverenlerce “22” numaralı, bakmakla yükümlü kişi olmayanlar için “43” numaralı, belge türleri kullanılacaktır.
Bu sigortalıların genel sağlık sigortası prim oranı, Kanunun 81. maddesi gereğince, 1/3/2011 tarihinden itibaren prime esas kazancın % 6’sıdır. Bu oranın % 1’i kısa vadeli sigorta kolları, % 5’i genel sağlık sigortası primidir. Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı 1/9/2013 tarihinden itibaren % 2 olarak uygulanır. Bunların prim ödeme yükümlüsü ise önceden olduğu gibi Milli Eğitim Bakanlığı veya bu öğrencilerin eğitim gördükleri okullar ile öğrenim gördükleri yüksek öğretim kurumlarıdır.
Örnek 1- 4 yıllık lisans eğitimi veren üniversitenin eğitim süresi içinde zorunlu staj şartı bulunmayan bir bölümünde öğrenim gören Melik Eymen isimli öğrenci, 16/5/2011 tarihinde bölümüyle ilgili konuda bir kamu kurumu belirleyip işyerinde staj yapabilmek üzere okul staj komitesine müracaat etmiş ve staj yapması uygun görülmüştür. Üniversitece öğrenci için Kuruma verilecek sigortalı işe giriş bildirgesinde sigortalı tescili “19” kodu ile öğrenci bakmakla yükümlü olunan kişi ise aylık prim ve hizmet belgesinin “22” numaralı belge türü ile bildirim yapılacaktır.
Örnek 2- Zorunlu staj şartı bulunmayan meslek lisesinde okuyan Emir KARAKAŞ isimli öğrencinin mesleğiyle ilgili pratik yapabilmesi bakımından okul staj komitesince 1/4/2011 tarihi itibariyle özel sektör işyerinde staj yapması uygun görülmüştür. Meslek lisesince öğrenci için Kuruma verilecek sigortalı işe giriş bildirgesinde sigortalı tescili “19” kodu ile öğrenci bakmakla yükümlü kişi değilse aylık prim ve hizmet belgesinin “43” numaralı belge türü ile bildirim yapılacaktır.