Yargıtay, ‘doğum borçlanması’ hakkının kapsamını genişletti.
Sosyal güvenlik reformuyla verilen doğum borçlanması hakkının detaylarından, ilk defa BUGÜN okurları 28.08.2008 tarihli yazımızla haberdar olmuştu. Gazetemiz, söz konusu yazımızı ‘Kadınlara 4 yıl erken emeklilik’ manşetiyle vermişti. Bizim manşet haberimizden sonra yüz binlerce kadın doğum borçlanması talebiyle SGK’ya müracaat etti. SGK, müracaat eden bayanların çoğunun talebini reddetti. Zira SGK’ya göre kadınların doğum borçlanması yapabilmesi için şu şartları taşıması gerekiyordu;
• SSK’lı olarak çalışmaya başlamışken doğum sebebiyle işten ayrılmış olmak,
• İşten ayrıldıktan sonra 300 gün içerisinde doğum yapmış olmak,
• Çocuğun sağ doğmuş ve yaşamış olması,
• Doğumdan sonraki iki yılın tamamı ya da bir kısmında çalışmamış olmak (Borçlanma Tebliği ve 2008/111 sayılı Genelge).
Bu şartlardan son ikisi zaten yasada yer alırken, ilk iki şart kanun metninde değil, alt mevzuatta bulunuyordu. SGK doğal olarak, bu şartların tamamını taşımayan bayanların başvurularını reddetti. Ancak bizim görüşümüz doğrultusunda mahkemeye başvuran bir okurumuz, hukuki mücadelesini Yargıtay’a kadar taşıdı ve iki çocuğu için doğum borçlanmasına hak kazandı.
Yargıtay’dan hukuk dersi!
Bahsi geçen bayan okurumuz, 1982 yılında bir süre sigortalı olarak çalışıyor. Daha sonra işten ayrılıyor ve birisi 1987, diğeri de 1988 yıllarında olmak üzere iki doğum yapıyor. Bu iki doğum için borçlanma talebi reddedilen okurumuz önce iş mahkemesinde dava açıyor. Mahkeme, söz konusu borçlanma hakkının sadece 1 Ekim 2008 tarihinden sonraki doğumlara uygulanabileceği gerekçesiyle talebi reddediyor. Okurumuz yılmıyor ve davayı Yargıtay’da temyiz ediyor. Yargıtay 10. Hukuk Dairesi ise geçtiğimiz günlerde verdiği kararla adeta hukuk dersi veriyor. Kararın tamamını buraya koymamız mümkün değil ancak özetle yüksek mahkeme şöyle diyor;
• ‘Doğuma dayalı borçlanma’ sadece yasa metnine bakılarak değil, yasama faaliyetlerinde yapılan konuşmalar ve yasa gerekçesiyle birlikte değerlendirilmelidir. Bu anlamda yasa koyucu, kadınların doğum sebebiyle uğradığı sosyal güvenlik kaybını telafiye çalışmıştır.
• Doğum borçlanmasından sadece 1 Ekim 2008 sonrasında doğum yapan kadınlar değil, önceki tarihlerde doğum yapmış kadınlar da faydalanabilir.
• Doğuma dayalı borçlanma için, talep tarihinde sigortalı olma şartı aranmaz.
• İlgili yasa hükmüne göre sadece sigortalılar değil, tüm hak sahipleri borçlanma yapabilir. Yani vefat eden annenizden yetim aylığı almak istiyorsunuz ancak prim günü eksik ise, doğum borçlanması yaparak primlerini tamamlatabilirsiniz.
• Davacının 3.3.1987 ve 21.3.1988 tarihlerinde gerçekleştirdiği doğumlar sebebiyle, doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla, hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartlarının dışında başkaca bir şart aranmaksızın borçlanma hakkına sahip olduğu kabul edilmelidir.
• İki doğum arasında çalışma bulunmasa dahi, ikinci doğum (veya diğer doğumlar) için de doğum borçlanması yapılabilir.
Yukarıdaki özetten de anlaşılacağı üzere yüksek mahkeme, sadece kanunun lafzıyla bağlı kalmayıp, kadınların sosyal ve fiziki şartlarını gözeten, sosyal devlet ilkesiyle uyumlu ve ‘pozitif ayrımcılık’ prensibine uygun bir karar vermiştir. Ayrıca yine Yargıtay, doğum borçlanması için
5510 Sayılı Kanun’un 41. maddesinde belirlenen kriterlere ilave şartlar aranmasına da karşı çıkıyor.
Açık söylemek gerekirse beni en fazla sevindiren husus, BUGÜN’ün manşetine güvenerek 1,5 yıl hukuk mücadelesi vermiş okurumuzun sonunda hakkını elde etmesidir. Ayrıca tartışmalı bir konuyu bana olan güveninden dolayı manşete çeken Genel Yayın Yönetmenimiz Erhan Başyurt’a da teşekkür etmem lazım. Bu güvenleri olmasaydı, milyonlarca bayana erken emeklilik yolunu açan böyle bir karara giden yol ya açılmayacaktı ya da çok daha geç açılacaktı.
Bundan sonra ne yapmak gerekiyor?
Kazanılan bu davadan sonra, yüz binlerce bayan için yargı yoluyla borçlanma hakkı oldukça kolaylaşmış oldu. Bundan sonra üç şey olabilir;
1. SGK, ikincil mevzuattaki düzenlemeleri Yargıtay kararına uygun hale getirerek vatandaşların doğum borçlanmalarında mahkemeye gitmelerine gerek bırakmayabilir.
2. SGK herhangi bir düzenleme yapmaz ve bayanlar yine mahkeme yoluyla borçlanma hakkını kazanırlar (en yüksek ihtimal.)
3. SGK, yasada bir değişiklik talep ederek, doğum borçlanması için tebliğ ve genelgede öngördüğü şartların kanun metnine girmesini sağlayabilir. Bu durumda milyonlarca bayan için doğum borçlanması hayal olur.
Bizim okurlarımıza tavsiyemiz, eğer doğum borçlanması için şimdiye kadar başvurmadılarsa bir an önce SGK’ya başvurmaları, ret cevabı almaları durumunda da mahkeme sürecini başlatmaları gerekiyor. Böylece yapılacak bir yasal değişiklik öncesinde tedbirlerini almış olurlar. Şunu da belirtmek gerekir ki, mevcut Yargıtay kararından sonra kararlar çok daha hızlı çıkacaktır.
Borçlanmada kazancınız nedir?
Doğum borçlanması yapan bir bayanın kazancını hesaplayalım. Örneğin bir bayan iki doğum için 4 yıl borçlanma yapsın ve 4 yıl erken emekliliğe hak kazanmış olsun. Bu bayan 4 yıllık borçlanma için toplam 11 bin 197 TL ödeyecek. Ancak aynı bayan, 4 yıl erken emekli olup hemen aylık almaya başlayacağından, 4 yıl boyunca yaklaşık 33 bin 600 TL alacak (SSK emeklisi olarak 700 TL aylık bağlanacağı varsayımıyla.) Bu bayanın net kazancı ise 22 bin 403 TL olacaktır.
Saadettin ORHAN/Bugün/15.04.2010/