Yurtdışında çalışan gurbetçi işçilerin büyük bir bölümü Türkiye’de de emekli olmaya çalışıyor. İşte bunun için 3201 sayılı Kanun’la bu konu düzenlenmiştir. 3201 sayılı Kanun’la Türk vatandaşlarının yurt dışında 18 yaşını doldurduktan sonra, Türk vatandaşı iken geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurt dışında ev kadını olarak geçen süreleri borçlanarak emekliliklerine saydırmaları mümkündür.Yani, 3201 sayılı Kanun’la yurtdışında çalışmakta olan Türk vatandaşları ile daha sonra yurtdışında çalışacak olanlara yurtdışında iken ya da yurda döndükten sonra durumlarına uygun sosyal güvenlik kuruluşuna başvurarak yurtdışında geçen hizmetlerini borçlanabilme imkanı sağlanmıştır. Çalışılmış olarak kabul edilen süreler, ilgili ülke mevzuatına göre fiilen çalışılmadığı halde çalışmaya eşdeğer süre olarak kabul edilip, hizmet cetvellerinde eşdeğer süre olarak gösterilen, aylığa hak kazanmada ve aylık hesabında değerlendirilen sürelerdir.
Yurtdışı hizmet borçlanmalarında Türk vatandaşı olma şartının iki halde yerine getirilmesi zorunludur. Bunlardan biri, borçlanılması istenilen sürelerde ilgilinin Türk vatandaşı olması, diğeri ise yazılı başvuru tarihi itibariyle Türk vatandaşı olmasıdır.
1) Türk vatandaşlığında geçmeyen yurtdışı veya ev kadınlığı süreleri borçlandırılmayacağı gibi, borçlanma başvuru tarihinde Türk vatandaşı olmadığı tespit edilen sigortalı ve hak sahiplerinin borçlanma talepleri de reddedilecektir.
2) Türk vatandaşlığı ile birlikte yabancı ülke vatandaşlığı devam edenler de söz konusu Kanun ile getirilen düzenlemeden yararlanabileceklerdir.
3) Talep sahibinin borçlanmak istediği sürelerde, Türk vatandaşlığının devam edip etmediği ve borçlanmak için yazılı başvuru tarihinde sigortalının Türk vatandaşı olup olmadığı, ilgililerden herhangi bir belge talep edilmeden İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün Kimlik Paylaşım Sistemi kullanılarak bilgisayardan alınacak olan “Vukuatlı Nüfus Kayıt Örneği” çıktısı ile tespit edilecektir.
4) Talep sahibinin kimlik bilgilerinde farklılık bulunduğu hallerde, kimlik ve vatandaşlık durumundaki değişiklikle ilgili belgelerin Kuruma ibrazı müracaat sahibinden istenilebileceği gibi, tereddüt halinde konunun açıklığa kavuşturulması için ilgili kurum ve kuruluşlar ile de yazışma yapılabilecektir.
5) 5901 sayılı “Türk Vatandaşlığı Kanunu”nun 28 inci maddesi ile doğumla Türk vatandaşı olup da sonradan vatandaşlıktan çıkma izni almak suretiyle yabancı bir ülke vatandaşlığını kazanmış olanlara, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakların kullanımında, ilgili kanunlardaki hükümlere tabi olmak şartıyla Türk vatandaşlarına tanınan haklar aynen tanınmıştır. Söz konusu maddeye göre, Türk vatandaşlığından çıkmadan önce kazanılmış sosyal güvenlik hakları, ilgili kanunlardaki hükümlere tabi olmak şartıyla aynen Türk vatandaşlarına tanınan haklar gibi kullanılabilecektir. Bu durumda, kanunda borçlanmadan yararlanabilmenin başvuru sahibinin borçlanma talep tarihinde Türk vatandaşı olma şartına bağlanması, ayrıca Türk vatandaşlığından çıkmadan önce borçlanma talebinde bulunulmayan yurtdışı süreleri kazanılmış hak niteliği taşımadığından, kamuoyunda “pembe ya da mavi kart sahibi” olarak bilinen doğumla Türk vatandaşlığını kazanmış olup da sonradan vatandaşlıktan çıkma izni almak suretiyle yabancı bir ülke vatandaşlığını kazananlar, başvuru tarihinde Türk vatandaşı olmadıklarından borçlanma kapsamındaki sürelerde Türk vatandaşı olsalar bile, borçlanma hakkından yararlanamayacaklardır. Ancak, bunların Türk vatandaşlığından çıkmadan önce borçlandıkları ya da borçlanma talebinde bulundukları yurtdışı süreleri kazanılmış hak niteliğinde olduğundan, borçlanmaları geçerli sayılacak, aylığa hak kazanmada ve aylık hesabında kanuna göre Türkiye’de geçmiş bir hizmet olarak değerlendirilecektir.
6) Bulgaristan’dan 1/1/1989-8/5/2008 tarihleri arasında zorunlu göçe tabi tutularak ülkemize gelen soydaşlarımıza, bu ülkede geçen çalışma sürelerinde Türk vatandaşı olma şartı aranmaksızın borçlanma hakkı tanındığından, bu kimselerin borçlanma talep tarihinde Türk vatandaşı olmaları yeterli sayılarak söz konusu süreler borçlandırılacaktır.
İBRAHİM IŞIKLI / DÜNYA/ 19.10.2011