I. GİRİŞ: SGK Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmelik’in “Kesin Teminatın İadesi” başlıklı 7 nci maddesinde; işveren tarafından idareye ihale konusu işle ilgili olarak Kuruma borcunun bulunmadığına dair ilişiksizlik belgesi ibraz edilmedikçe işverene ait kesin teminatın iade edilemeyeceği öngörülmüştür.
II.UYGULAMAYA İLİŞKİN MEVZUAT: Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranılması konulu 2008-88 sayılı Genelgenin;
“Kesin Teminatın İadesi” başlıklı 8 inci maddesinde, “İhale konusu işle ilgili kesin teminatın, Kurumca düzenlenmiş soğuk damgalı ilişiksizlik belgesi işveren tarafından İdareye ibraz edilmediği sürece iade edilmeyeceği,
“İhale Konusu İşle İlgili Yeterli İşçilik Bildirilmiş Olup Olmadığının Ünitece Araştırılması/Kurumun Denetim ve Kontrolle Görevli Memurlarınca Tespit Edilmesi” başlıklı 9 uncu maddesinde, ünitece yapılan araştırma işlemi sonucunda, ihale konusu işle ilgili yeterli işçilik bildirilmiş olduğunun anlaşılması halinde, işveren ve alt işverenlerinin ihale konusu işten dolayı Kuruma borçlarının da bulunmaması kaydıyla, soğuk damgalı ilişiksizlik belgesinin düzenlenerek işverenlere verileceği ya da ilgili İdareye gönderileceği, belirtilmiştir.
Yine “İlişiksizlik Belgesi” konulu 2011/13 sayılı Genelgenin “9) Araştırma ve Re’sen
Yapılacak İşlemlerde Ortak Hükümler” başlıklı bölümünün 9.12 maddesinde “5510 sayılı Kanunun 90 ıncı maddesinin dördüncü fıkrasına göre, özel nitelikteki bina inşaatları ile ilgili olarak yapı kullanma izin belgesi verilmeden önce, ilgililerden bu bina inşaatı işyerinden dolayı Kuruma borçlarının olmadığına dair Kurumca düzenlenmiş bir belgenin istenmesi zorunludur.
Bu nitelikteki işyerlerinden dolayı yapı sahiplerince Kurumumuza borçlarının bulunmadığına dair bir belgenin verilmesinin istenilmesi halinde, yalnızca bu bina inşaatı işyerinden dolayı Kurumumuza sigorta primi, işsizlik sigortası primi, sosyal güvenlik destek primi, idari para cezası, Kuruma yeterli işçiliğin bildirilmemiş olması nedeniyle işin 01/05/2004 tarihinden önce veya sonra bitmiş olup olmadığı üzerinde durulmaksızın Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurunun raporuna istinaden ünitelerimizce tahakkuk ettirilmiş olan prim borcu (idari aşamada kesinleşmemiş olsa bile), eğitime katkı payı, özel işlem vergisi, damga vergisi, tasarrufa teşvik kesintisi ve katkı tutarı, konut edindirme yardımı ve bunlara ilişkin gecikme zammı ve faiz borçlarının olup olmadığına bakılacak ve borçlarının bulunmaması kaydıyla kendilerine veya ihale makamlarına Kurumumuza borçlarının bulunmadığına dair verilecek ilişiksizlik belgesinin mutlaka soğuk damgalı olmasına dikkat edilecektir.
Söz konusu işyerlerinden dolayı ön inceleme, değerlendirme ve araştırma sonucunda Kurumumuza bildirilmediği anlaşılan fark işçilik üzerinden hesaplanarak İşverene tebliğ edilen ve işverence ödenmesi kabul edilmeyen tutar ise borç kapsamına dahil edilmemekle birlikte, işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının tespiti amacıyla müfettişlik incelemesi İstenilerek sonuçlanıncaya kadar İşverene borcunun olmadığına dair yazı verilmeyecektir. Ote yandan, bu tür yazılara ihalelere girmek için kullanılamayacağına ve ibra anlamına gelmediğine dair şerh konulacaktır. İhale konusu işle ilgili kesin teminat, Kurumca düzenlenmiş soğuk damgalı ilişiksizlik belgesi işveren tarafından idareye ibraz edilmediği sürece iade edilmeyecektir denilmektedir.
Bununla birlikte 2008-88, 2009-62 ve 2011-13 sayılı Genelgelerde değişiklik yapılmasına ilişkin 2018-3 sayılı Genelgede de, A-2008-88 sayılı Genelgeye;
l)”8-Kesin Teminatın İadesi” başlıklı bölümünün birinci paragrafında geçen “soğuk damgalı” ibaresinden sonra gelmek üzere “veya barkod numaralı” ibaresinin eklendiği,
2)”9-İhale Konusu İşle İlgili Yeterli İşçilik Bildirilmiş Olup Olmadığının Ünitece Araştırılması/Kurumun Denetim ve Kontrolle Görevli Memurlarınca Tespit Edilmesi” başlıklı bölümünün birinci paragrafında geçen “soğuk damgalı” ibaresinden sonra gelmek üzere “veya barkod numaralı” ibaresinin eklendiği,
C-2011-13 sayılı Genelgeye;
1)”9) Araştırma ve Re’sen Yapılacak İşlemlerde Ortak Hükümler” başlıklı 9.12 bölümünün ikinci ve üçüncü paragrafında geçen “soğuk damgalı” ibaresinden sonra gelmek üzere “veya barkod numaralı” ibaresinin eklendiği, açıklanmıştır.
III.SOĞUK DAMGALI MÜHÜRLÜ BELGELER: Yukarıda belirtilen hükümler birlikte değerlendirildiğinde ihale konusu işlerde teminat iadesi yapılabilmesi ve özel nitelikteki inşaat işlerinde yapı kullanma izin belgesi verilebilmesi için ihale makamlarınca veya ilgili idarelerce Kurumca düzenlenmiş soğuk damgalı veya barkod numaralı ilişiksizlik belgesi aranmaktadır. Bu niteliklere haiz olmayan belgelere ihale makamları veya ilgili idarelerce itibar edilmemekte ve işverenlerin işlemleri sonuçlandırılmamaktadır.
Son zamanlarda SGK PRİMLER Genel Müdürlüğüne intikal eden bilgilerden soğuk damga olarak kullanılan mühürlerin muhafazasında yeterli özenin gösterilmediği, ilgili olmayan personelin rahatlıkla ulaşabileceği bir ortamda bulunduğu anlaşılmıştır. İlişiksizlik belgelerinin güvenilirliği açısından hayati önem arz eden bu mühürlerin ileride telafisi mümkün olamayan sonuçlar doğurmaması açısından güvenli bir şekilde muhafaza edilerek ilgili olmayan personelin kullanımına meydan verilmemesi gerekmektedir.
Bu itibarla Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü [Sosyal Güvenlik Merkezlerinde bulunan soğuk damgalı mühürün muhafazası ve kullanımı konusunda ilgili personelin uyarılarak yetkili olmayan personel tarafından kullanılmasını önlemek için gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir