Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 34. maddesinde; “sigortalının ana ve babasına, 65 yaşın üstünde olması halinde artan hisseye bakılmaksızın her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması şartıyla toplam % 25 oranında ölüm aylığı bağlanacağı, aynı Kanunun 35 inci maddesinde; hak sahiplerine bağlanan aylıkların 34 üncü maddede belirtilen şartların ortadan kalktığı tarihi takip eden ödeme dönemi başından itibaren kesileceği, aylığın kesilmesine yol açan sebebin ortadan kalkması halinde ise 34 üncü maddede belirtilen şartlar saklı kalmak kaydıyla müracaat tarihini takip eden ay başından itibaren yeniden aylık bağlanacağı”
hüküm altına alınmıştır. Ayrıca,
– Haklarında mülga hükümleri de dahil 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümleri uygulanan ana ve babalardan, Kanunun 72 nci maddesi uyarınca, 4/1-(c) kapsamında sigortalı olarak çalışmayan veya bu kapsamdaki çalışmalarından dolayı aylık almayan; dul ve muhtaç ana ile malul ve muhtaç veya 65 yaşını doldurmuş ve muhtaç babalara yetim aylığı bağlanacağı,
– Köy Kanununun geçici 4 üncü maddesi uyarınca aynı Kanunun mülga ek 16 ncı maddesi kapsamında aylık bağlanmasına hak kazanan güvenlik korucularının vefatı halinde, 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre hak sahiplerine, müracaat tarihini takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanacağı,
– Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanunun ek 1 inci maddesi kapsamında, terör eylemleri veya terörle mücadele kapsamında yürütülen faaliyetler nedeniyle vefat edenlerin 5510 sayılı Kanunun 34 üncü maddesi uyarınca belirlenecek hak sahiplerine aylık bağlanacağı,
düzenlenmiştir. Diğer taraftan, 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanunun 1 inci maddesinde; “sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi birisinden her ne nam altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlananlar ile uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olunması gereken bir işte çalışanlar, nafaka bağlanmış veya nafaka bağlanması mümkün olanlar veya 24/5/1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu hükümlerine göre harçlık ödenenler hariç olmak kaydıyla, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından muhtaç olduğuna karar verilen 65 yaşını doldurmuş Türk vatandaşlarına, muhtaçlık hali devam ettiği müddetçe (4.387) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımından bulunacak tutarda aylık bağlanacağı” belirtilmiştir.
Söz konusu yasal düzenlemeler çerçevesinde;
2022 sayılı Kanuna göre aylık almakta iken sigortalı veya emekli olan veya yukarıda bahsi geçen 442 veya 5233 s. (asi) Kanunlar kapsamında aylık bağlanmasına hak kazanan veya aylık bağlanmış olan çocuklarının ölümleri sebebiyle Kurumdan ölüm aylığı talebinde bulunan ana ve babalara,
İlgisine göre 5510 sayılı Kanunun 34 üncü veya 5434 sayılı Kanunun 72 nci maddesinde yer alan koşulları taşımaları halinde ölüm aylığı bağlanmaktadır.
Bağlanan bu aylıklar sebebiyle ana ve babaların 2022 sayılı Kanun kapsamında aldıkları aylıklarının kesilmesi gerekmekte olup, mevcut durumda da 2022 sayılı Kanuna göre bağlanan aylıkların ölüm aylıklarından fazla olması durumu ortaya çıkabildiğinden ana ve babalar tarafından ölüm aylıklarından feragat ettiklerine dair Kurumumuza dilekçeler verilmektedir.
Öte yandan, SGK Emeklilik Genel Müdürlüğünün 06/11/2018 tarihli ve 2018/38 sayılı Genelgesinin 4. Kısım Onbeşinci Bölümünün “1. Tahsis talebinden Sarfınazar Edilmesi” başlığı altında, sigortalı veya hak sahiplerinin tahsis talebinde bulunduktan sonra gelir/aylık bağlama işlemi gerçekleşmeden bu taleplerinden vazgeçtiklerini Kurumumuza yazılı olarak bildirmeleri halinde,
Gelir/aylık bağlama koşullarından biri olan “tahsis talebinde bulunma” şartı gerçekleşmemiş olacağından, gelir/aylık bağlama işleminin yapılmaması gerektiği talimatlandırılmış olup, gelir/aylık bağlama işlemi gerçekleştikten sonra söz konusu taleplerden vazgeçme talepleri kabul edilmemektedir.
Bununla birlikte, Kurum Yönetim Kurulunun 14/02/2019 tarihli ve 2019/37 sayılı Kararında ise, 2022 sayılı Kanuna göre aylık almakta iken sigortalı olan çocuklarının ölümleri sebebiyle Kurumumuzdan ölüm aylığı bağlanan ana ve babaların feragat etmeleri halinde Kurumca bağlanan aylıklarının talep tarihini takip eden ödeme döneminden itibaren kesilmesi, yeniden Kurumumuzdan 5510 sayılı Kanunun 34 üncü maddesine istinaden ölüm aylığının bağlanması talebinde bulunulması ve bu madde kapsamında aylığa hak kazanma koşullarının oluşması halinde de taleplerinin kabul edilerek talep tarihini takip eden aybaşından itibaren başlatılması yönünde işlem yapılması gerektiği belirtilmiştir.
Bu itibarla, 2022 s. Kanun kapsamında aylık almakta veya aylık almaya hak kazanmış durumda iken ;
- Sigortalı veya emekli olan veya
- Yukarıda bahsi geçen 5434, 442 veya 5233 sayılı Kanunlar kapsamında aylık bağlanmasına hak kazanan veya
- Aylık bağlanmış olan çocuklarının ölümleri sebebiyle Kurumumuzdan ölüm aylığı bağlanan veya
- Benzer şekilde belediyeler ile diğer sosyal yardım kuruluşları gibi kuruluşlardan yardım almak amacıyla ana ve babaların almakta oldukları aylıklarının kesilmesi yönünde gelen talepleri hakkında sosyal güvenlik hakkının vazgeçilmez bir hak olduğu,
- Ana ve babaların aylıklarından feragatinin hakkın özünden vazgeçmek anlamına gelmediği,
- Bu şekilde talepte bulunarak aylıklarını kestiren ana ve babaların diledikleri zaman tekrar ölüm aylığı talebinde bulunabilecekleri hususları göz önüne alınarak,
SGK tarafından bağlanan aylıklarının talep tarihini takip eden ödeme döneminden itibaren kesilmesi, yeniden Kurumumuzdan ilgisine göre 5510 sayılı Kanunun 34 üncü veya 5434 sayılı Kanunun 72 nci maddelerine istinaden ölüm aylığının bağlanması talebinde bulunulması ve bu maddeler kapsamında aylığa hak kazanma koşullarının oluşması halinde de taleplerinin kabul edilerek talep tarihini takip eden aybaşından itibaren başlatılması yönünde işlem yapılması gerekmektedir.