Mayıs ayının ortalarına doğru yaklaşıyoruz. Çalışanlar artık yıllık izin planlarını yapmaya başladılar. Dolayısıyla bize gelen sorular arasında da yıllık ücretli izinle alakalı sorular ağırlık kazanmaya başladı. ‘Ne kadar ücretli izin hakkım var’, ‘Yıllık iznimin tamamını kullanmalı mıyım’, ‘İzin sürem bölünebilir mi’, ‘İzin yerine ücret ödemesi yapılabilir mi’ ve buna benzer pek çok soru alıyoruz. Biz de her bir soruya ayrı ayrı cevap vermektense, ücretli izin konusuna ve tereddüt oluşturan noktalara değinmek istiyoruz.
Kamu çalışanları açısından yıllık izin konusu pek fazla sorun oluşturmadığından, biz daha çok 4857 Sayılı İş Kanunu kapsamındaki özel sektör çalışanlarıyla ilgili değerlendirme yapacağız.
1- Yıllık ücretli izin süresi nasıl hesaplanır?
Bir çalışanın hak kazandığı yıllık izin süresi hesaplanırken, işyerinde işe başladığı gün esas alınır. Buna göre işyerinde 1 yılı dolduran kişi, yıllık ücretli izne hak kazanır. İşyerindeki hizmeti 1-5 yıl arasında olanlara yılda 14 gün, 5-15 yıl arası olanlara 20 gün, 15 yıl ve daha fazla hizmeti olanlara ise 26 günden daha az izin verilemez. İşçi ile işveren anlaşırsa, bu süreler uzatılabilir ancak kısaltılamaz. Öte yandan 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük çalışanlara, kıdemleri ne olursa olsun, 20 günden az izin verilemez.
İzin hakkının hesaplanmasında, aynı işverene ait farklı işyerlerinde yapılan çalışmalar da dikkate alınır. Bunun yanında;
· Kaza ve hastalık sebebiyle çalışılmayan günler,
· Kadın işçilerin doğum izinleri,
· Kanunen işe gitmeye engel durumlar,
· İşyerinde zorlayıcı sebeplerle işin tatil edildiği durumlarda 15 günlük süre,
· Hafta tatili, genel tatil ve ulusal bayram günleri,
· Röntgen çalışanlarına verilen izinler,
· İşyerindeki veya dışındaki işçi kurullarına veya sendika toplantılarına katılma süreleri,
· Evlenme ve ölüm izinleri ile ücretli izin süreleri, yıllık ücretli izin hesabında çalışılmış sürelerden sayılır.
2-Yıllık izin günleri bölünebilir mi?
Çalışanların merak ettiği konulardan birisi de hak edilen yıllık ücretli izin günlerinin işveren tarafından bölünüp bölünemeyeceğidir. Hemen belirtelim ki işveren, çalışanın hak ettiği ücretli izni bölemez. Bu izni bir defada kullandırmak zorundadır. Ancak işçi isterse, yıllık izin süresi bir bölümü 10 günden az olmamak şartıyla en fazla üçe bölünebilir.
3- Diğer izinler yıllık izne mahsup edilir mi?
İşveren tarafından yıl içerisinde her ne amaçla olursa olsun verilen ücretli ya da ücretsiz izinler, yıllık ücretli izne mahsup edilemez.
4-Tatil günleri yıllık izinden sayılır mı?
İzin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri yıllık izinden sayılmaz. Dolayısıyla çalışanın kullanacağı yıllık izne, bu tatil günleri kadar ekleme yapılır.
5-Yıllık izin için yol izni hakkı var mı?
Bir çalışan, yıllık iznini işyerinin kurulu olduğu yerden başka bir yerde geçirecekse ve bunu belgeleyebiliyorsa (otel rezervasyonu, uçak bileti, seyahat acentesi belgesi vs.), işveren tarafından kendisine 4 güne kadar ücretsiz izin verilmek zorundadır.
6- Yıllık iznin ücreti nasıl ödenir?
İşveren, yıllık izne çıkacak çalışanının izin süresine tekabül eden ücretini peşin olarak veya avans şeklinde vermek zorundadır.
7-Yıllık izinde sigorta primleri ödenir mi?
Yıllık izin süresi boyunca, işveren tarafından iş kazası ve meslek hastalığı primleri hariç, analık, hastalık, malullük, yaşlılık ve ölüm primleri ödenir.
8-İşten ayrılırken hak edilen yıllık izinler ne olur?
İş akdinin sona erdiği tarihte, çalışanın hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine dair ücreti, en son aldığı ücret üzerinden hesaplanarak ödenir.
9-Aynı işyerinde yeniden çalışmaya başlarsanız izniniz nasıl hesaplanır?
Çalışmakta olduğunuz işten ayrılır ve yeniden aynı işyerine başlarsanız, kıdeminiz sıfırlanmış olur. Dolayısıyla yıllık izin başta olmak üzere kıdeme bağlı haklarınız da ikinci başlangıcınız esas alınarak belirlenir.
10-Emeklilik sonrası çalışmada yıllık izin nasıl hesaplanır?
9. maddede yapılan açıklama emeklilik sonrası çalışmaya devam etme halinde de geçerlidir. Örneğin hâlihazırda çalışmakta olduğunuz işyerinden emekli oldunuz ama aynı işyerinde çalışmaya devam ediyorsunuz. Emekli aylığına müracaat için işten ayrılma şartı olduğundan, fiilen işten ayrılmasanız dahi yasal olarak ayrılmış sayılacağınızdan, emeklilik sonrası kıdeminiz sıfırlanacaktır.
ORHAN/06.05.2010