Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve KHK’lerde değişiklik yapan kanun tasarısı, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı.
Kanun, katılımcıların, bireysel emeklilik hesaplarına ödenecek devlet katkısı nedeniyle vergi yükümlüğü doğmamasını amaçlıyor. Bireysel emeklilik hesabına yapılan devlet katkılarının hak kazanılan kısımları, Veraset ve İntikal Vergisi’nden muaf olacak.
Tek primli yıllık gelir sigortalarından yapılan ödemelerin tamamı, Gelir Vergisi’nden ayrı tutulacak.
İşverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine (BES) ödenen ve ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılacak katkı paylarının toplamı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin yüzde 15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacak.
Bakanlar Kurulu, bu oranı yarısına kadar indirmeye, 2 katına kadar artırmaya ve belirtilen haddi asgari ücretin yıllık tutarının 2 katını geçmemek üzere belirlemeye yetkili olacak.
Bireysel katılım yatırımcıları, Hazine Müsteşarlığı ve Maliye Bakanlığı’nca belirlenen esaslar dahilinde şirketlere koydukları sermaye miktarının yüzde 75’ini, Gelir Vergisi matrahından gider olarak indirebilecek. Bunun için anonim şirketlere ait iştirak hisselerinin en az 2 tam yıl elde tutma şartı aranacak. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK ile KOSGEB tarafından belirlenen araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında son 5 yıl içinde projesi desteklenen kurumlara iştirak sağlayan bireysel katılım yatırımcıları için bu oran, yüzde 100 olarak uygulanacak.
Yıllık indirim tutarı, 1 milyon lirayı aşamayacak.
Sigorta Tahkim Komisyonu’nun, uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin verdiği hizmetler, KDV’den istisna olacak.
Üyelerine veya çalışanlarına emekliliğe yönelik taahhütte bulunan dernek, vakıf, sandık, tüzel kişiliği haiz meslek kuruluşu veya ticaret şirketi, bu taahhütleri kapsamında bireysel emeklilik sistemine aktarım amacıyla yapacakları taşınmaz veya iştirak hissesi satışı da KDV’den muaf tutulacak.
Bireysel katılım yatırımcıları
Kanun, ”bireysel katılım sermayesine” ilişkin de düzenlemeler içeriyor; bireysel katılım yatırımlarının cazip hale getirilmesini, kurumsallaşmanın sağlanmasını amaçlıyor.
Bireysel katılım yatırımcılarının finansmana erişiminde sıkıntı yaşayan erken aşama şirketlere yatırım yapmalarının devlet tarafından desteklenmesi öngörülüyor.
Hazine Müsteşarlığı, devlet desteklerinden yararlanacak bireysel katılım yatırımcılarına lisans verecek, lisans koşullarının ihlali durumunda bunu iptal edebilecek.
Hazine Müsteşarlığı, finansmana erişimde sıkıntı yaşayan, özellikle küçük ölçekli girişimlerin desteklenmesini teşvik amacıyla girişim başına yapılan yatırım tutarını belirlemeye yetkili olacak.
Bireysel katılım yatırımcılarının yatırım yapacağı şirketlerin, anonim şirket olması gerekecek.
Bireysel emeklilik aracıları
Kanun, emeklilik sözleşmesinin tanımını yeniden yapıyor; sözleşmenin bireysel ve grup emeklilik sözleşmesi şeklinde yapılmasını düzenliyor.
Emeklilik sözleşmesinde belirtilen esaslar dahilinde, şirket nezdinde katılımcı adına açılan bireysel emeklilik hesabına katkı yapılacak. Katılımcı, emeklilik sözleşmesinde yer alan şartlar çerçevesinde, katkı payını birden fazla fon arasında paylaştırabilecek. Bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin başka bir emeklilik şirketine aktarılmasını talep edebilecek. Şirket, aktarıma ilişkin bildirimin ulaşmasından itibaren en geç 10 işgünü içinde talebi yerine getirecek.
Yükümlülüklerini belirlenen süreler içinde yerine getirmeyen şirket, katılımcının birikiminde oluşan parasal kaybı ödeyecek.
Katılımcıya emeklilik döneminde sunulabilecek seçenekler arasında programlı geri ödeme seçeneği de yer alacak.
Emekli şirketlerinin kurucuları, ortakları, yönetim kurulu üyeleri, genel müdür, genel müdür yardımcıları ve imza yetkilisi, ”terörün finansmanı” suçundan hüküm giymemiş olması gerekecek.
Bireysel emeklilik aracıları, Hazine Müsteşarlığı’nca belirlenen esaslar dahilinde, emeklilik gözetim merkezince tutulan Bireysel Emeklilik Aracıları Sicili’ne kayıt olacak.
Bireysel emeklilik aracıları; katılımcının yaşı ve beklentilerine göre uygun tavsiyede bulunmakla sorumlu tutulacak. Hazine Müsteşarlığı, kanuna aykırı hareket ettiği belirlenen bireysel emeklilik aracısının, işlenen fiilin ağırlığına göre satış yetkisini geçici süreyle durdurabilecek veya lisansı iptal edecek.
Bakan, şirketin katılımcıların hak ve menfaatlerini tehlikeye sokabilecek uygulamalar yaptığının, sözleşmelerden doğan yükümlülüklerini yerine getiremediğinin tespiti halinde, şirketten bazı önlemler almasını talep edebilecek.
Tasarruflarını doğrudan kıymetli madenlerde veya alternatif yatırım araçlarında değerlendirmek isteyenler, emeklilik yatırım fonları kapsamında bu tür yatırımlar yapabilecek.
Devlet katkısı
İşveren tarafından ödenenler hariç, katılımcı adına bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı paylarının yüzde 25’ine karşılık gelen tutar, devlet katkısı olarak hesaplanacak, Müsteşarlık bütçesine konulan ödenekten ilgili hesaba ödenecek.
Bir katılımcı için bir takvim yılında ödenen ve devlet katkısı tutarının hesaplanmasına esas oluşturan katkı paylarının toplamı, hesaplamaya ilişkin dönemin sona erdiği tarihte geçerli brüt asgari ücretin hesaplama dönemine isabet eden toplam tutarını aşamayacak.
Devlet katkısı, katkı payı ödemelerinden ayrı olarak takip edilecek ve Müsteşarlıkça belirlenen yatırım araçlarında yatırıma yönlendirilecek.
Katılımcılardan; en az 3 yıl sistemde kalanlar devlet katkısı ve getirilerinin yüzde 15’ine, en az 6 yıl kalanlar yüzde 35’ine, en az 10 yıl kalanlar yüzde 60’ına hak kazanacak.
Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat veya maluliyet nedeniyle ayrılanlar, devlet katkısı ve getirilerinin tamamına hak kazanacak.
Devlet katkısı ve getirilerinden hak kazanılan tutarlar sistemden ayrılma veya emeklilik durumunda katılımcıya ödenecek. Hak kazanılmayan tutarlar genel bütçeye gelir kaydedilecek.
Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve KHK’lerde Değişiklik Yapan Kanuna göre, genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri tarafından yap-işlet-devret modeli, sağlık ve eğitimde yap-kirala-devret modeli ile gerçekleştirilen ve tutarı asgari 1 milyar lira olan yatırım ve hizmetlere ilişkin sözleşmelerde, sözleşmelerin süresinden önce feshedilerek tesisin ilgili idareler tarafından devralınması hükmünün bulunması halinde, söz konusu yatırım ve hizmetler için sağlanan dış finansmanın Hazine Müsteşarlığı tarafından üstlenilmesine karar vermeye Bakanlar Kurulu yetkili olacak.
Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamındaki halka açık olmayan kurum ve kuruluşlara ait taşınır ve taşınmazlar ile kullanma, yararlanma, işletme ve sair haklar gibi maddi olmayan varlıklara ilişkin alım, satım, geri alım, kiraya verme, geri kiralama, bedelli veya bedelsiz devir ve benzeri işlemleri tesis etmeye ve bu işlemleri aynı usule tabi olarak yapmak üzere kuruluş, tescil, tasfiye ve işleyişe ilişkin varlık kiralama şirketleri kurmaya veya kamu sermayeli kurumları görevlendirmeye Hazine’den sorumlu bakan yetkilendirildi.
Bu şirketler söz konusu taşınır ve taşınmazlar ile maddi olmayan varlıklara dayalı olarak, hasılatı Müsteşarlığa aktarılmak üzere yurtiçi ve yurtdışı piyasalarda kira sertifikası ihraç edebilecek.
Bu ihraçlara konu olan varlıklar üzerinde, ihracın vadesi süresince ihraç koşullarına aykırı herhangi bir hukuki işlem tesis edilemeyecek.
Bu fıkra kapsamındaki işlemlere konu olan kamu varlıklarının kullanımıyla ilgili bakım, onarım, işletme, inşaat ve benzeri iş ve işlemler ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılacak ve buna ilişkin harcamalar kendi bütçelerinden karşılanacak. Bununla ilgili iş ve işlemler ile devlet iç borcu, devlet dış borcu ve nakit yönetimi kapsamında yapılan her türlü iş ve işlemler, Devlet İhale Kanunu ile Kamu İhale Kanunu hükümlerine tabi olmayacak.
Kanunda, Tarım Sigortaları Havuzu’nun tüzel kişiliği haiz olduğu; tarım sigortacılığında ekspertiz faaliyetlerinin, konusuna göre hangi kişiler tarafından yapılabileceği ayrıntılı biçimde düzenleniyor.
Tarım Sigortaları Havuzu’nun sigorta şirketleri ile müştereken de teminat verebilmesine imkan tanınıyor.
İç kontrol sistemi
Kimlik ve adres paylaşımından bankaların yanında sigorta ve emeklilik şirketleri de yararlanacak.
”Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği” ibaresi de ”Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği” olarak değiştiriliyor.
Terörle Mücadele Kanunu’nun ”terörün finansmanı” suçundan hüküm giyenler, sigorta ve reasürans şirketi kurucusu olamayacak.
Sigorta şirketleri ile reasürans şirketleri; tüm iş ve işlemlerinin, sigortacılık mevzuatı ve ilgili diğer mevzuata, şirketin iç yönergeleri ile yönetim stratejisi ve politikalarına uygunluğunun sürekli kontrol edilmesi, denetlenmesi ile hata, hile ve usulsüzlüklerin tespiti ve önlenmesi amacıyla iç denetim ve risk yönetimini kapsayacak şekilde etkin bir iç kontrol sistemi kurmak zorunda olacak.
Yurt dışındaki taşıtlara yönelik yeşil kart sigortalarından Güvence Hesabı’na katkı yapılmayacak.
Özel teminat
Hazine Müsteşarlığı, sigortacılık sektörünün durumu ile genel ekonomik şartlar çerçevesinde teminatları yüzde 50 oranına kadar artırmaya veya azaltmaya yetkili olacak.
Hazine Müsteşarlığı, teminat tutarlarının yüzde 10’unu aşmamak üzere özel teminat ayrılmasına karar verebilecek. Özel teminat, bütün branşlarda sözleşme yapma yetkisi kaldırılmış ya da ruhsatları iptal edilmiş sigorta şirketlerinin olağan faaliyetlerinin yürütülmesini sağlamak için gerekli kaynağın bulunamaması halinde kullanılacak.
Bakan, mali bünyesi zayıflamış şirketin portföyünün idaresini Güvence Hesabı’na devretme yetkili olacak.
Kanun, emeklilik şirketlerinin, Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği’ne üye olmasını sağlayan düzenleme getiriyor ve birlik organları yeniden belirliyor.
Birlik Başkanı ile Yönetim Kurulu, Hayat Dışı Yönetim Komitesi, Hayat ve Emeklilik Yönetim Komitesi, Disiplin Kurulu ve Denetim Kurulu üyeleri Genel Kurul tarafından 2 yıllığına seçilecek.
Müsteşarlık, sigortacılıkla ilgili denetim ve düzenleme otoritelerinin katıldığı uluslararası mali, iktisadi ve mesleki kuruluşlara üye olabilecek; işbirliği ve bilgi paylaşımında bulunabilmeyi teminen uluslararası mesleki kuruluşlar ve yabancı ülkelerin yetkili mercileriyle mutabakat zaptı imzalayabilecek.
Sırları paylaşamayacak
Güvence Hesabı ile hak sahipleri arasında yaşanan uyuşmazlıklar da tahkim sisteminin kapsamına alınıyor.
Sigorta Hakemliği konusunda Müsteşarlık ölçüt belirleme yetkisine sahip olacak.
Sigortacılık sektöründe iş görenler, sıfat ve görevleri dolayısıyla öğrendikleri sırları, kanunen açıkça yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayamayacak, kendilerinin veya başkalarının yararlarına kullanamayacak.
Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği nezdinde, sigortalılar ve sigorta sözleşmesinden dolaylı da olsa menfaat sağlayanlara ilişkin olarak, yanlış sigorta uygulamaları dahil, risk değerlendirmesine esas bilgileri toplamak ve bu bilgilerin sigorta, reasürans ve sigortacılık faaliyetinde bulunan emeklilik şirketleri ile Müsteşarlıkça belirlenecek kişilerle paylaşılmasını sağlamak amacıyla Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi kuruluyor.
Şirketler, üye olacakları Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi’ne, istenilen her türlü bilgiyi vermekle yükümlü olacak.
Kamu İktisadi Teşebbüsleri’nin Hazine’ye devretmesi gereken temettü tutarlarının zamanında ödenmemesi halinde gecikme zammı uygulanacak.
BES’ten ayrılanlar
BES’ten emekli olmadan, 10 yıldan önce ayrılanlar, yüzde 15’lik stopaj kesintisini dava konusu yapılmamak şartıyla vergi dairesinden alabilecek.
29 Mayıs 2012 tarihi itibariyle bireysel emeklilik sistemine dahil olup, kanunun yürürlüğe gireceği tarihinden itibaren 2 yıl içinde bir emeklilik sözleşmesi birikimlerini alarak sonlandıran katılımcıların, 31 Aralık 2014 tarihine kadar ödeyeceği katkı payları için devlet katkısı ödenmeyecek.
TÜİK’e 5 yeni daire başkanlığı
Merkez Bankası’nın ihtiyaçları çerçevesinde mühendislik, kamu yönetimi, siyaset bilimi, uluslararası ilişkiler, iktisadi ve idari bilimler ile istatistik alanlarında eğitim görenler de Başkan (Guvernör) yardımcısı olabilecek.
TÜİK’te 11 olan daire başkanlığı sayısı, 16’ya yükseltiliyor.
Ziraat Bankası, Türkiye Halk Bankası ve Türkiye Emlak Bankası’ndaki kamu paylarının tamamının satış işlemleri tamamlanana kadar, bu hisseler Türk Ticaret Kanunu hükümleri uyarınca bankaların bağlı olduğu bakan tarafından idare ve temsil edilecek.
”Sosyal Çalışma Görevlisi”nin tanımı genişletiliyor. Sosyolog, çocuk gelişimci ve öğretmenler de bu kapsama alındı.
Kredi kartı gelir tespitinde kullanılacak
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü, sosyal yardım hak sahiplerinin tespiti ile gelir testi işlemlerinde kullanılmak üzere Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi’nden harcama bilgileri dahil gerekli bilgeleri istemeye ve almaya yetkili olacak. Bu bilgiler, kişinin oluru halinde kullanılacak.
Kredi kartı ve banka kartı harcama bilgileri, sosyal yardım hak sahipliğinin tespiti ve gelir testi işlemlerinde kullanılmak üzere elektronik ortamda Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü’ne aktarılacak.
Her türlü kayıt ve verinin 30 gün içinde verilmemesi veya Kurumun kullanımına açılmaması durumunda ilgili kurum ve kuruluşun üst yöneticileri hakkında idari para cezası uygulanacak.
Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından kullandırılan toplu köy ikrazatı/grup kredilerinden doğan kefaletin sona erdirilmesi ve söz konusu krediler, aciz vesikasına bağlanması sonrasında Hazine tarafından karşılanacak.
Hava taşıtlarında mobil elektronik haberleşme hizmeti sunmak üzere yetkilendirilen işletmecilerden de Hazine payı alınacak.